Bruno Spampanato: Contromemoriale

Είδα στης λίμνης τα θαμπά νερά την σεπτή μορφή σου
Κάτω από τον Αετό της Ρεπούμπλικα ο τελευταίος Λύκος
Και εσύ ατάραχος δεν τρόμαξες μπρός στου σκυλιού την σφαίρα
Στον ήλιο έλαμπε το γράμμα Μ κάτω από τα πυκνά μαλλιά της

Είχα δει πολλές φορές το Μουσολίνι στο Βορρά, και πολλές φορές τον είχα δει πρωτύτερα,  πριν  η κακοτυχία τον οδηγήσει στη λίμνη. Αλλά δεν θα μπορέσω ποτέ να ξεχάσω την εντύπωση που  έχω τώρα για τη πρώτη φορά. Δεν γνωρίζω αυτό που μπορεί να συμβεί . Δεν γνωρίζω  τίποτα και δεν είμαι σε θέση να προβλέψω τίποτα. Αλλά ο Μουσολίνι είναι πραγματικά ένας άλλος Μουσολίνι που δεν γνωρίζω , ο οποίος μου προκαλεί  μια καινούρια , απεριόριστη θλίψη. Είμαι εκεί όρθιος, δίχως να τολμώ να μιλήσω. Ειδικά από αυτή τη τελευταία , συντομότατη ακρόαση δεν έχω κρατήσει ούτε μια σημείωση. Έχω στο μυαλό κάποιες φράσεις , ακόμα και κάποια αποσπάσματα , λες και δεν πέρασαν τα χρόνια από τότε.

Αυτός που μου μιλά είναι ο Μουσολίνι . Λέγει:

- Φτάσαμε στο Αμήν.

Διακόπτω ίσως από απερισκεψία.

-Ντούτσε δεν μπορείτε να μιλάτε για για μέλλον, είσαστε εδώ.

Πιάνει στον αέρα εκείνη τη λέξη "μέλλον" ...

- ... Μέλλον λέξη ερμητική. Μόνο τα γεγονότα μπορούν να  δώσουν σ΄αυτό κάποιο νόημα, αλλά φτάνουμε σε ένα σημείο που οι άνθρωποι μετατρέπονται σε θεατές.

Δημιουργήθηκε μια σύντομη σιωπή: δεν θυμάμαι τι  είπα στη συνέχεια γιατί εκείνος συνέχισε να μιλά, αλλά με μια  διαφορετική φωνή.

-Το ότι εξακολουθώ να υπάρχω δεν έχει παρά  μια αμελητέα μόνο σπουδαιότητα . Αυτό που ενδιαφέρει είναι τα όσα έχουν γίνει. Πολλά πράγματα έχουν καταστραφεί , πολλά ακόμα  θα καταστραφούν στη συνέχεια . Αλλά ακόμα και έτσι η ζημιά δεν είναι ανεπανόρθωτη Σας θέτω ένα ερώτημα. Απαντήστε...

Είπε:

-Θα διατηρήσουν οι Ιταλοί τη μνήμη αυτής της περιόδου; Αλλά δεν περιμένει μια απάντησή μου.

Είπε:

-Αν οι Ιταλοί έχουν μνήμη θα ξαναφτιάξoυν την Ιταλία.

-Ντούτσε , διέκοψα πάλι , αλλά δεν μου άφησε χρόνο.

-Ο Gatti μου είπε πως δεν ήλθατε μόνος.

Ναι συνοδευόμουν από ανθρώπους που ήθελαν να τον χαιρετίσουν.Έδωσε εντολή να παρουσιαστούν και εγώ ο ίδιος έσπευσα να τους καλέσω.

-"Decima" χαιρέτισαν μπαίνοντας.

Αυτός είπε:

-Camerati.

Ζήτησε πληροφορίες γι αυτούς και για τη δράση τους και από το Zanfagna ενημέρωση για τη πολεμική δράση της "Δεκάτης . Στη συνέχεια υπέγραψε τις ταυτότητες τους. Δυο φορές είδαμε την πόρτα εισόδου να μισοανοίγει  προσεκτικά. Ο Μουσολίνι είχε σηκωθεί όρθιος, βρισκόταν  στο κέντρο του δωματίου, εμείς στεκόμασταν μπροστά του πάντα σε στάση προσοχής. Κάποιος χτύπησε τη πόρτα διακριτικά. Καταλάβαμε και χαιρετίσαμε . Αλλά σε μένα μου έκανε νόημα να παραμείνω. Θυμάμαι μόνο το Μουσολίνι που είπε.

-Κανείς δεν γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί απόψε, ή αύριο ή μετά. Αλλά εγώ σας έχω δείξει πολλές φορές το δρόμο,  και τώρα ακόμη....

Και στη παράκλησή μου να μου δώσει μόνο διαταγές :

-Δεν υπάρχουν διαταγές. Δεν μπορώ να δώσω διαταγές πλέον. Να υποδείξω δρόμο ναι. Αυτό που μου είπε ο Μουσολίνι στη συνέχεια   δεν πρόκειται να το ξεχάσω ποτέ.

-Με οποιοδήποτε τρόπο προκειμένου να ξαναγίνει η Ιταλία ισχυρή. Η ισχύς ισοδυναμεί με το χώρο, την επιρροή, τον πλούτο. Η κοινωνική επανάσταση δεν είναι υπόθεση για λαούς οκνηρούς ή για άθλια Έθνη, οποιαδήποτε κοινωνική επανάσταση έχει ανάγκη από αυτούς τους όρους, αυτή είναι η διόρθωση που ο Φασισμός επέφερε στον σοσιαλισμό δίχως την οποία  θα καταντούσε μια χάρτινη επανάσταση. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να το αγνοήσει.

Στη συνέχεια ο Μουσολίνι είπε:

Έχετε καταγωγή από τον Νότο, προέρχεστε από τη θάλασσα, ο εχθρός βρίσκεται στην θάλασσα, είναι ο μόνος εχθρός. Πείτε το αυτό και οποιαδήποτε πολιτική και αν ακολουθήσει η Ιταλία, και με όποιο τρόπο και αν ονομάζεται αυτή, θα είναι ιταλική πολιτική μόνο αν υποχρεώσει την Αγγλία να μας αφήσει να αναπνεύσουμε στη θάλασσα. Την υποχρεώσαμε μια φορά και είμαστε στο σημείο αυτό. Αλλά τα έθνη έχουν ζωή μεγαλύτερη από εκείνη των ηγετών τους. Η Ιταλία έχει περιοριστεί στο Μιλάνο αλλά μόνο για μια χρονιά. Το 1945. Η ζωή των Εθνών δεν σταματά πάνω σε κάποια  χρονιά.

Ο Μουσολίνι δεν μου είπε τίποτα περισσότερο. 

Με χαιρετά . Εγώ δεν έλεγα τίποτα. Στη συνέχεια μου άπλωσε το χέρι και ενστικτωδώς θέλησα να επαναλάβω  τη παλιά χειρονομία που συνηθίζεται στην ιδιαιτέρα  πατρίδα μου από  τα παιδιά  για τους γονείς.

Έσκυψα να του φιλήσω το χέρι. Δίχως να πει μία λέξη παραπάνω ο Μουσολίνι μου άγγιξε το μάγουλο. Δεν θυμάμαι αν τον αποχαιρέτισα.

ΜΙΛΑΝΟ 25 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1945

Το επόμενο πρωί -25 Απριλίου- ο ναύτης με ειδοποίησε ότι με αναζητούσε ο Borghese . Οι δικοί μου είχαν φύγει από το ξενοδοχείο και είχαν μετακομίσει σε ένα δωμάτιο που είχα βρει στη Via Lambrate 15 σε μικρή απόσταση από τη πλατεία Loreto. Εγώ με τον αδελφό μου είχα μετακινηθεί στο απόσπασμα της "Δεκάτης" στη πλατεία Fiume. Πηγαίνω στο Borghese. Τον βρίσκω να συζητά με το Gennaro Riccio τον διοικητή του αποσπάσματος του Μιλάνου: στη πραγματικότητα είναι ο έμπιστος αξιωματικός του για τις περισσότερο ευαίσθητες υποθέσεις .O Borghese μου λέει πως έχει θέσει τη « Decima » σε κατάσταση συναγερμού. Είδε το Duce μετά από μένα. Αλλά οι ειδήσεις είναι οι ίδιες. Οι "σύμμαχοι" που προελαύνουν, οι Γερμανοί που τους αφήνουν να προελάσουν και ένας παράδοξος αγώνας που οι δικοί μας διεξάγουν, εδώ και εκεί , δίχως συγκεκριμένους στόχους. Τώρα μου έλεγε ότι ήθελε να καλέσει σε αναφορά τους αξιωματικούς."Κάνε το γρήγορα " τον συμβουλεύω. Αλλά αυτός περιμένει να φθάσουν και οι άλλοι. Η διοίκησή του παρέμενε , ακόμα και σ΄αυτή τη συντυχιά, ένα είδος μικρού και άκαμπτου στρατιωτικού σοβιέτ , με αυτόν αρχηγό. Αποφασίζεται να ξαναβρεθούμε το βράδυ. Εγώ στο μεταξύ θα επέστρεφα στην Νομαρχία, το είχα ήδη αναφέρει τηλεφωνικά στο Bombacci.

Ο Bombacci ήταν αυτός που μου ανάγγειλε την κινητοποίηση των Φασιστών του Μιλάνου. Αλλά για οριστική απόφαση ούτε αυτός γνώριζε τίποτα. Ακόμα και οι πλέον πρωταρχικές λεπτομέρειες για εκείνη την ημέρα αποτελούν μέρος του "μυστικού του Βορρά". Εκείνη τη στιγμή μπορούσε να γίνει λόγος μόνο για το Μιλάνο. Οι τηλεφωνικές επικοινωνίες με τις επαρχίες είχαν καταστεί δύσκολες, κάποιες Νομαρχίες δεν απαντούσαν πλέον, οι Ομοσπονδίες (federazioni dei fasci di combattimento) έκαναν λόγο για κολώνες φασιστών σε σύμπτυξη. Ήσαν οι Φασίστες των περιοχών πάνω από το Πάδο όπου εμφανίζονταν τα πρώτα τεθωρακισμένα του εχθρού. Από διάφορα σημεία επαναλαμβάνεται ότι τμήματα μας αρνήθηκαν  να εγκαταλείψουν τις  θέσεις τους. Τα ονόματα χάνονται σε εκείνες τις θυελλώδεις ημέρες. Δεν υπάρχει πλέον μόνο το παράδειγμα των ατλαντικών φρουρίων της Βέρμαχτ. Το λέω στο Bombacci και αυτός: «Αυτό είναι υπέροχο όμως δεν λύνει τίποτα». 

Από τη πλευρά της Γερμανικής Ανωτάτης Διοίκησης εξακολουθούν να λείπουν ειδήσεις. Ούτε και εδώ στις διοικήσεις τους αφήνουν να ξεφύγει μια λέξη. Απαντούν: αυτές είναι οι διαταγές. Και για σήμερα και για αύριο απαντούν, περιμένουμε διαταγές. Για την Wehrmacht αυτή είναι μια έκτακτη υποχώρηση: για πρώτη φορά δεν γίνεται λόγος για οχυρά που αντιστέκονται,  παραμικρή αναφορά για αντίδραση. Διαταγή και αυτό; Ούτε μοιάζουν να συγκινούνται για κάτι που ήδη  μοιάζει με την υποχώρηση των Γάλλων ανάμεσα σε Μάιο και Ιούνιο του 1940. Για να συγκινηθούν  περιμένουν μια διαταγή. 
«Χρειάζεται να ληφθεί μέριμνα για τον Mussolini πριν η υποχώρηση φτάσει μέχρι εδώ και τον συμπαρασύρει» έλεγε ο  Bombacci. 

Έγινε πάλι συζήτηση για τη Valtellina. «Πηγαίνω μόνο αν πάει και αυτός -λέει- αλλά μοιάζει  σαν να θέλουμε να εγκλωβιστούμε». Λέγει ότι κάτι τέτοιο  αποτελεί πλέον την αποκορύφωση της κατάρρευσης... Παρ΄όλα αυτά μπορεί ακόμα να σωθεί ο Μουσολίνι,  επιμένει ο Bombacci. «Τους γνωρίζω τους κομμουνιστές - λέγει - οι κομμουνιστές δεν πρόκειται να χάσουν την μοναδική ευκαιρία να δημιουργήσουν χάος, μόνο το χάος χρησιμεύει στους κομμουνιστές και αυτός είναι ο λόγος που θα θελήσουν να βγάλουν εκείνον από τη μέση. Είναι ο μόνος ικανός να δημιουργήσει στην Ιταλία καταστάσεις και οι κομμουνιστές θέλουν μόνο τη δική τους κατάσταση.».

Αφήνω το Bombacci πριν ακόμα το ρολόι δείξει έντεκα. Τηλεφωνώ στο Barghini, τον βρίσκω στο σπίτι, μου είπε ότι το περασμένο βράδυ είχε φιλοξενήσει το Buffarini. Ότι είχαν έλθει Pavolini, ο πρώην  υπουργός Riccardi, ο Νομάρχης  Turchi, ο δημοσιογράφος Baroni, νομάρχες , κομματικά στελέχη. Ήθελαν όλοι να μάθουν νέα από το  Buffarini. Εντελώς φυσικό να ζητήσω και εγώ κάτι από το φίλο μου. Και εγώ ήθελα να ενημερωθώ από το  Buffarini. Ο Barghini μου απαντά ότι για τον Buffarini, όπως έχουν έλθει τα πράγματα , δεν απομένει τίποτα άλλο  από το να μεταφέρει το  Mussolini στην Ελβετία. Ο Buffarini την προηγούμενη ημέρα είχε πάει στον Duce, για να του μιλήσει και τον είχε συνοδεύσει ο Barghini. Του είχε επαναλάβει τι σημασία είχε για όλους να σωθεί ο Αρχηγός. Άλλωστε , αυτό έπραξαν πάντα οι Αρχηγοί του Κράτους ή της Κυβέρνησης, όταν εξέλειπε κάθε δυνατότητα αντίστασης. 

Ο Duce ήταν αρκετά στοργικός  με τον πρώην υπουργό του, αλλά δεν φαινόταν να έχει πεισθεί γι αυτό. Φαινόταν πεπεισμένος για άλλες λύσεις. Τώρα που επιστρέφω στη «Decima» παρατηρώ προσεκτικά  το πλήθος στους δρόμους. Τίποτα το ασυνήθιστο. Ίσως μια πρώτη αίσθηση αποξένωσης, απόστασης ανάμεσα στο πλήθος και τις στολές μας, ίσως και να είναι  απλά η ιδέα μου. Στη πλατεία Fiume σταματώ το αυτοκίνητο μπροστά από τη μπάρα. Όλη η περιοχή του αποσπάσματος  είναι περιφραγμένη με συρματόπλεγμα. Χρέη φρουρών εκτελούν ναύτες πάνοπλοι. Τα 12/7 σε θέση μάχης. Παίρνω από το αυτοκίνητο  τα χαρτιά μου και ανεβαίνω πάνω. Από εκείνη τη στιγμή δεν έχω πλέον επαφές με τη πολιτική κατάσταση.

Γύρω στις 4 το απόγευμα προσπαθούμε να συνδεθούμε με τη Νομαρχία. Δεν μπορούμε να βγάλουμε το παραμικρό συμπέρασμα.Ένας μοτοσικλετιστής μας πληροφορεί ότι μια Μαύρη Ταξιαρχία (όμως ποια;) ετοιμάζεται να αναχωρήσει. Είπα στον Borghese, ότι θα έπρεπε να ληφθεί μέριμνα για το στρατιωτικό ραδιόφωνο, το Radio-Fante. Είναι ένα επί πλέον μέσο επικοινωνίας τόσο με τους στρατιώτες όσο και με τους πληθυσμούς του Βορρά. Ο Borghese συμφωνεί. Μου δίνει 20 άνδρες υπό την διοίκηση του υποπλοίαρχου Ducci. Έρχονται μαζί ο υπολοχαγός Zanfagna, ο Genta, ο αδελφός μου Francesco, και κάποιοι άλλοι. Του αυτοκινήτου μας προηγούνται καμιόνια με ναύτες. Στο κέντρο συναντάμε τα φορτηγά με τους «παρτιζάνους », κόκκινο μαντήλι στο λαιμό. Μας κοιτούν, τους κοιτάμε. Ποιος διοικεί το Μιλάνο σήμερα;

Στην οδό Rovani παραμένει ακόμη κάποιος Γερμανός βαθμοφόρος. Υπάρχουν ακόμη δικοί μας . Ο Ducci αναλαμβάνει τη διοίκηση και ύστερα από λίγα λεπτά το Radio-Fante εκπέμπει σαν Radio-Decima Mas. Είναι μια εκπομπή πρόχειρη, εκτός ωραρίου και δίχως πρόγραμμα. Είναι 6.30 μ.μ της 25 Απριλίου. Το Ρεπουμπλικανικό ραδιόφωνο σιωπά. Έχει ήδη καταληφθεί; Μιλώ από το Radio-Decima.

Το τραγούδι της « Decima » έχει ανοίξει την εκπομπή:

«De­cima, Flottiglia nostra

che beffasti l'Inghilterra...

Vittoriosa ad Alessandria

Malta Suda e Gibilterra... ».

Λέγω στους στρατιώτες να μη σκορπίσουν, να παραμείνουν πάνω από όλα στρατιώτες να έχουν στο νου ότι και μέσα από μια ήττα μπορεί να διαφυλαχθεί η στρατιωτική τιμή, την οποία κανείς μέχρι τώρα, δεν έχει διαφυλάξει καλύτερα από αυτούς, λέγω ότι διατηρώντας την τιμή αφήνουμε ανοικτή τη πόρτα για το μέλλον, λέγω για τους συμμάχους που μας είδαν να αγωνιζόμαστε και οι οποίοι υποχωρούν κάτω από την ίδια κακοτυχία.

Ένας δίσκος επαναλαμβάνει σαν σε μουσική υπόκρουση:

« Camerata Richard », ένα δημοφιλές τραγούδι που ήταν και το δικό μας ραδιοφωνικό σήμα:

«Camerati d'una guerra

camerati d una sorte

chi divide pane e morte

non si scioglie sulla terra

Camerati d'una guerra

ca­merati d'una sorte

chi divide pane e morte

piu nessun li scioglierâ ».

Τώρα μιλώ για εκείνους της «Decima », και ακόμη ένας δίσκος με το τραγούδι της «San Marco». Από το μικρόφωνο το τραγούδι ξεχύνεται προς τους ναύτες, προς όλους τους στρατιώτες:

« San Marco, San Marco

cosa importa se si muore... ».

Ίσως, οι μάχες να έχουν σταματήσει ή σύντομα θα σταματήσουν. Αλλά αυτός ο στρατός των Ιταλών έχει δικαίωμα να περιμένει, με τα όπλα στο χέρι, τον νικητή εχθρό. Αυτό λέω από το ραδιόφωνο. Αφήνομε την οδό Rovani μετά τις 8 μ.μ. Παρέμειναν στο ραδιόφωνο, ναυτικοί με τον Genta. Θα το παραδώσουν στη Finanza, αλλά την επόμενη ημέρα.

Στη πλατεία Fiume ακούω μια περίεργη ιστορία για συσκέψεις στην Αρχιεπισκοπή: ότι σ΄αυτές πήρε μέρος και ο Duce. Ο Borghese, που ήρθε τότε,είπε ότι ο Mussolini αναχώρησε.

Ακριβώς έτσι, ότι ο Mussolini αναχώρησε. Λίγο πριν από τα μεσάνυχτα ο Borghese μας καλεί σε σύσκεψη . Το δωμάτιο του Riccio είναι γεμάτο από αξιωματικούς, καπνό και φωνές. Έρχεται ο Rolandino, ένας δημοσιογράφος διαπιστευμένος στο Στρατάρχη Graziani. Τον παρακαλώ να κρατήσει σημειώσεις , μπορούν να είναι χρήσιμες. 

Φτάνει ο Carlo Borsani. Παραμερίζουμε για να περάσει ο τυφλός. Έπειτα , μπαίνει ο Borghese. Ο Borghese εκθέτει τη κατάσταση: Τα τάγματα της «Decima» συμπτύσσονται από Βορρά, από τον Νότο συμπτύσσονται το «Lupo», το «Barbarigo», το τάγμα «N. P.» και η ομάδα «Colleoni», δικά μας τμήματα βρίσκονται ακόμη στο Sesto Calende, Arona, Pallanza, Torino, Genova, οχυρά έχουν απομείνει στις περιοχές της Αδριατικής. Ο διοικητής Borghese είναι σίγουρος, ότι οι άνδρες θα ανταποκριθούν σε οποιαδήποτε διαταγή Όμως όλες οι καταστάσεις είναι άμεσα συνδεδεμένες με εκείνες των ενόπλων δυνάμεων και οι ίδιες οι ένοπλες δυνάμεις ακολουθούν τις τύχες των Γερμανικών. Αυτό είναι το σκοτεινό σημείο . Ποια θα είναι η κατάληξή τους;

Στο μεταξύ υπάρχει η εκκρεμότητα του Μιλάνου. Μετά την αναχώρηση της Κυβέρνησης τίθεται το ερώτημα αν πρέπει η πόλη να εγκαταλειφθεί ή να τηρηθούν οι θέσεις . Οι απόψεις διίστανται. Κάποιες στιγμές ο τόνος της συζήτησης γίνεται πιο δυνατός. Κάποιος διακόπτει: τί κάνουν οι Γερμανοί στο Μιλάνο; Απάντηση του Borghese: δεν κινούνται, έχουν εντολή να μη κινηθούν, περιμένουν να παραδοθούν. Ένας άλλος λέει: γιατί δεν γίνεται ένα τηλεφώνημα στο Γερμανικό Φρουραρχείο του Μιλάνου. Η διοίκηση του στρατηγού Wening επιβεβαιώνει: τα στρατεύματα είναι συγκεντρωμένα στα στρατόπεδα. Ο Borghese τους καλεί στο τηλέφωνο και ζητά να μάθει αν νοιώθουν σε θέση να αναλάβουν στο πλευρό μας, στρατιωτική πρωτοβουλία. Απάντηση: όχι, οι διαταγές της Ανωτάτης Διοίκησης είναι διαφορετικές. Εξετάζεται το ενδεχόμενο αν μπορούν να συγκεντρωθούν στο Μιλάνο τουλάχιστον τα κοντινότερα σ΄αυτό αποσπάσματα. Η κατάσταση χειροτερεύει από ώρα σε ώρα και χρειάζεται να ξεπεραστεί το πρόβλημα του Μιλάνου: να ληφθεί απόφαση για το Απόσπασμα. Ο Riccardi ενημερώνει ότι στις 4 πρόκειται να αναχωρήσει από τη πόλη μια τελευταία φάλαγγα την οποία θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε.

ΜΙΛΑΝΟ 26 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1945

Η συζήτηση συνεχίζεται πάνω στο ίδιο θέμα. Παίρνω το λόγο και εγώ. Διαθέτοντας εκατοντάδες άνδρες, που είναι συνηθισμένοι να πολεμούν, δεν μπορούμε να ανησυχούμε για πολίτες με ένα χρωματιστό μαντήλι. Λέγω , ότι στη περίπτωση που επιθυμούσαν να πολεμήσουν, μπορούσαν να το κάνουν με τον εχθρό ή να στραφούν εναντίον μας μέχρι το σημερινό πρωινό. Δεν θα  το κάνουν όταν ο πόλεμος τελειώσει , αλλά ακόμα και σ΄αυτή  τη περίπτωση , τους περιμένουμε. Ένας εισηγείται  ξαφνικά το ενδεχόμενο της εξέγερσης. Αλλά η υπόθεση της εξέγερσης δεν βρίσκει εξαιρετική αποδοχή. Ακόμα και αυτή τη στιγμή, το χάραμα της 26ης Απριλίου, στην πλατεία Fiume τουλάχιστον, δεν έχουν φτάσει ειδήσεις για εξέγερση. Ο Borghese είναι της άποψης ότι συμφέρει να παραμείνουμε στις θέσεις μας και να καταλήξουμε σε μια στρατιωτική λύση, αν οι άλλες αποκλειστούν. Στην συνέχεια τηλεφωνεί στην Ιταλική Διοίκηση στο Στρατηγό Diamanti για να του αναφέρει το αποτέλεσμα της σύσκεψης. Είναι περασμένες 3.30 όταν χωρίζουμε. Περιμένουμε διαταγές από το Διοικητή.

To πρόγραμμα προβλέπει κάποια ώρα ανάπαυσης αλλά με ξυπνά απότομα μια ριπή αυτομάτου όπλου.Ο αδελφός μου λέει ότι είναι ο επικεφαλής Pompei που διασκεδάζει κατεβάζοντας κόκκινες σημαίες κάθε φορά που τις υψώνουν στο κτίριο μπροστά. Πλέον δεν απομένει άλλο από το να σηκωθούμε και να επιστρέψουμε στην Διοίκηση. Ακούω ότι η Νομαρχία έχει καταληφθεί. Έχουν καταλάβει και το Φρουραρχείο. Διοικητής ένας στρατηγός που ακόμα χθες τον πληρώναμε εμείς, ο Faldella. Αυτή η είδηση αξίζει για εκατό. Από τη πόλη τίποτα νεώτερο για την ώρα . Στις 9 μας τηλεφώνησαν από τη Piazza della Scala όπου  ένα τμήμα μας που δέχτηκε επίθεση, απάντησε στα πυρά. Στις 9,45 φέρνουν στη πλατεία Fiume ένα νεκρό ναύτη και ένα τραυματία. Από μακρυά φαίνεται να κινούνται φορτηγά με μεγάλες κόκκινες σημαίες που όμως δεν πλησιάζουν . Περνώ εκείνες τις πρώτες ώρες στο γραφείο του Riccio, όπου έχει εγκατασταθεί και ο Borghese. Αυτός μου λέει, ότι μας έκαναν πρόταση να  παραδοθούμε , και ότι η πρόταση τους  απορρίφθηκε. Διαπραγματεύονται για τη «Decima » ο Riccio και ο Διοικητής De Martino, και για το Corpo Volontari Li­berta ο ταγματάρχης Argenton και ο λοχαγός Federico Serego της Alighieri. Η επαφή έγινε στα γραφεία της Credito Lombardo, στην οδό Manzoni.

Εξακολουθεί να παραμένει  σε ισχύ  η πρόταση που συζητήθηκε τη νύχτα για  στρατιωτικού τύπου λύση,   και οι άνδρες παραμένουν σε επιφυλακή. Στη πόλη μόλις σταμάτησαν ένα φορτηγό της "Δέκατης" . Η Διοίκησή μας ζητά την άμεση απελευθέρωση  του  και απαιτεί εξηγήσεις, το φορτηγό αποδεσμεύεται και οι εξηγήσεις δίδονται. Το φορτηγό το οδηγούν  στη πλατεία Fiume  3-4 "παρτιζάνοι " που ανεμίζουν λευκό πανί. 

Το μεσημέρι φτάνουν φορτηγά με δικές μας δυνάμεις. Κατάφεραν να περάσουν. Οι ναυτικοί τραγουδούν, έχουν τα πρόσωπα καλυμμένα με στρώμα σκόνης, πηδούν από τα φορτηγά, συντάσσονται. Τα δωμάτια εξακολουθούν να είναι πάντα γεμάτα όπως και τη προηγούμενη ημέρα. Έρχεται ο Gemelli, υφυπουργός Ναυτικού. Ο Gelormini, Διοικητής της GNR στο Milano. Έρχεται η χήρα του Bardelli (Πρόκειται για τη Luigia Maresca σύζυγο του παλιού Διοικητή του τάγματος "Barbarigo" Umberto Maria Adriano Bardelli που είχε σκοτωθεί στις 8 Ιουλίου 1944 Θ.Μ). Βλέπω τη Maria Pasquinelli, που στις 10 febbraio '47, την ημέρα της ιταλικής υπογραφής στο diktat, θα σκοτώσει στη Trieste τον Άγγλο Ταξίαρχο De Winton. Για να θυμίσει στο κόσμο τη Trieste: θα πει η Pasquinelli στους Βρετανούς στρατοδίκες της Α.Μ. Η Maria Pasquinelli μου δίνει τώρα μια δέσμη εγγράφων. Είναι τα πρακτικά της Φασιστικής ομοσπονδίας της Pola με τους καταλόγους των «infoibati»: ένα καταπληκτικό και τρομερό ντοκουμέντο της σλαβικής απανθρωπιάς.

Οι ώρες περνούν και ακόμη έρχεται κόσμος. Ντιβάνια, καθίσματα, τραπέζια, όλα χρησιμεύουν στην αναμονή και έτσι φτάνουν οι πρώτες ώρες του απογεύματος. Ένας πυκνός και ανακόλουθος ήχος φωνών κυριαρχεί όπου μόνο η αναφορά σε ένα όνομα, εκείνο του Μουσολίνι, δημιουργεί παύσεις σιωπής. Μόνο στις 14.45 παρουσιάζονται ο λοχαγός και ο ταγματάρχης της CVL. Έρχεται και ο ταγματάρχης Bocchia του Φρουραρχείου για τη παράδοση-παραλαβή. Όπως έκανε και ο Στρατός έτσι και η Δέκατη θα παραδώσει κανονικά το ταμείο, με όλους τους τύπους, μέχρι και την τελευταία "πεντάρα" των όσων διαθέτει. Η συνομιλία ανάμεσα στο Διοικητή Borghese και τους πληρεξούσιους είναι συντομότατη. Στις 14.55 ο σαλπιγκτής σαλπίζει γενικό προσκλητήριο. Κατεβαίνει ο Borghese για να μιλήσει στους άνδρες. Τρία σαλπίσματα χαιρετίζουν την άφιξη της τριγωνικής σημαιούλας της ομάδας μάχης «Todaro». Ο Διοικητής στέκεται μπροστά στους ναυτικούς .

Τους χαιρέτισε:«Decima, marinai!».

Απάντησε μια σταθερή κραυγή:«Decima, comandante!».

Ο Borghese είπε ότι η Repubblica Sociale τελειώνει μαζί με τον πόλεμο, αλλά παραμένουν οι αρχές της, η υπεράσπιση της τιμής μέχρι και του τελευταίου, η υποχρέωση όλων να ανταποκριθούν σε κάθε προσκλητήριο της χώρας. Είπε ότι τα όπλα θα παραδοθούν σε αυτόν γιατί η «Decima» δεν παραδίδεται, αλλά, αποστρατεύεται… Κάνει προσκλητήριο των νεκρών ναυτών . Έπεφτε μια ελαφριά, πυκνή βροχή. Αυλάκωνε τα κράνη , γλιστρούσε στα πουλόβερ, στις κάνες των αυτομάτων. Οι άνδρες βγήκαν από τη σιωπή «Trieste, Διοικητά! ». Η κραυγή παρέμεινε στη πλατεία, κλεισμένη από παντού με συρματοπλέγματα. Τρία σαλπίσματα και η ρεπουμπλικανική πολεμική σημαία υπεστάλη. Ο μαύρος αετός, εναρμονισμένος στα 3 χρώματα έκλεινε τα φτερά του στις πτυχές του πανιού που κατέβαινε αργά. Οι "παρτιζάνοι" αξιωματικοί και η συνοδεία τους είχαν σταθεί σε στάση προσοχής. Είμασταν όλοι στρατιώτες, είμασταν όλοι Ιταλοί. Εκείνη τη στιγμή δόθηκε και ο χαιρετισμός στον Duce. Οι ναυτικοί φώναξαν: «A noi!».

Και έτσι ο Μουσολίνι χαιρετήθηκε από ένα ένοπλο τακτικό τμήμα της Repubblica Sociale Italiana, στο Milano, την 17η ώρα της 26^ης Απριλίου. Εδώ και μια ημέρα η πόλη είχε εγκαταλειφθεί , και εκείνος πήγαινε να συναντήσει τη τύχη του. 

πηγή