Ο Ιππότης, Θάνατος και ο Διάβολος (του Κωνσταντίνου Μποβιάτσου)

 

«Οι καθώς πρέπει αξιοπρεπείς, μικροαστοί κάθε εποχής, ήταν  πάντα, η κοινωνική, αναλώσιμη σαβούρα. Η Κουλτούρα και η Ιστορία εξελίσσονται μόνον από τους τρελούς»

 Benito Mussolini

του Κωνσταντίνου Μποβιάτσου

Πριν από πεντακόσια περίπου χρόνια στην καρδιά της Ευρώπης γεννήθηκαν δύο δίδυμοι, χωρισμένοι από την γέννηση τους. Ο ένας ήθελε να κατακτήσει την δύναμη, ο άλλος ήθελε να κατακτήσει την ψυχή του κόσμου. Ήταν το 1513 όταν γεννήθηκαν ο Πρίγκιπας Niccolò Machiavelli και ο ιππότης Albrecht Dürer.

Ο πρώτος κατέκτησε τον κόσμο, ακόμη και χωρίς να κατακτήσει την Ιταλία την οποία ονειρεύτηκε να ενώσει. Ο δεύτερος  ξεκίνησε να κατακτήσει τον εαυτό του, προκαλώντας τον Θάνατο και τον Διάβολο. Και οι δύο πέρασαν από την κόλαση και άνοιξαν το πεπρωμένο της νεωτερικότητας. Ο Πρίγκιπας έγινε το παράδειγμα της Δύναμης και γιόρτασε την κυρίαρχη αυτονομία της πολιτικής στο έργο του Μακιαβέλι. Ο Ιππότης έγινε η περιπλάνησή του και γιόρτασε την ηρωική και απελπισμένη μοναξιά στη χαρακτική του Dürer. Οι δύο μορφές ήταν η τραγική περίληψη της ανθρώπινης κατάστασης που έχασε τον παράδεισο.

Ο πρώτος δίδαξε την τέχνη της νίκης, ο δεύτερος δίδαξε την τέχνη της απώλειας. Μιλάμε για τον Πρίγκιπα εδώ και πέντε αιώνες ενώ για τον μοναχικό δίδυμό του, από την άλλη πλευρά, τον καβαλάρη, θαυμάζουμε  στο πορτρέτο, το τολμηρό βάδισμα και το ειρωνικό χαμόγελο του, αλλά χωρίς να προχωρήσει κάποιος περαιτέρω, να κοιτάξει μέσα στην ψυχή του Ιππότη.

Jean Cau

Όποιος το έκανε, το έκανε πολύ αργότερα. Ήταν ένας Γάλλος συγγραφέας που γεννήθηκε στην Καρκασόν στη νότια Γαλλία, όπου έζησε ζεστά καλοκαίρια και βίαιους χειμώνες, στη συνέχεια έφυγε για το Παρίσι "με μια ξύλινη βαλίτσα και την προφορά της γης μου", σπούδασε φιλοσοφία "την οποία ελπίζω ότι έχω ξεχάσει" και εργάστηκε ως δημοσιογράφος και συγγραφέας με σκηνοθέτες, χορευτές, χορογράφους, ηθοποιούς και ταυρομάχους. Πέθανε στις 18 Ιουνίου 1993. Το όνομα του ήταν Jean Cau, ήταν ο προσωπικός γραμματέας του Sartre για δέκα χρόνια, «ήμουν μέρος των ταγμάτων εφόδων της αριστερής νοημοσύνης», του απονεμήθηκε ως νεαρός και το βραβείο Goncourt για το βιβλίο του «Το έλεος του Θεού».

Αλλά μια μέρα, επιστρέφοντας από τον πόλεμο της Αλγερίας, μετατράπηκε σε άνθρωπο της τιμής και της παράδοσης. Πολέμησε ενάντια στην παρακμή της Γαλλίας και της Ευρώπης, εγκλωβίστηκε μεταξύ της Αμερικανικοποίησης και του Σοβιετικού Κομμουνισμού και αντιτάχθηκε στον περιβόητο Μάη του 1968. Το άκρο σημείο της υποβάθμισης ήταν γι 'αυτόν η εθισμένη στα ναρκωτικά νεολαία και η τεχνοκρατία στην εξουσία. Από τότε ο Jean Cau έγινε αυτός ο μοναχικός και απομακρυσμένος Ιππότης, καταραμένος στην κόλαση και στον πολιτικό θάνατο.

Έγραψε πρωτοποριακά έργα, όπως το «ο Πάπας και ο Θάνατος»  και το «Οι σταύλοι της Δύσης» και τίμησε τις ταυρομαχίες σε ένα διάσημο βιβλίο του, το «Ο ταύρος», αφιερωμένο στους φίλους του, τους ταυρομάχους. Δεν παρέλειψε να γράψει  και  ένα τολμηρό  εγκώμιο για τον Τσε («Πάθος για τον Τσε Γκεβάρα»), ο οποίος υμνήθηκε ως ένθερμος Commandante (Διοικητής), καλλιτέχνης, εν συντομία, ένας «Ιππότης» που αψηφά τον θάνατο και τον διάβολο.

Για αυτόν, ο Τσε πήγε να αναζητήσει τον όμορφο θάνατο: «Υπάρχουν χιλιάδες τρόποι αυτοκτονίας. Ο Balzac επέλεξε τον καφέ, ο Verlaine το αψέντι, ο Rimbaud την Αιθιοπία, η Δύση διάλεξε την δημοκρατία και ο Guevara τη ζούγκλα». Ο Cau άφησε μια υπέροχη ιδεολογική διαθήκη με πρόλογο του Alain de Benoist, η οποία εκδόθηκε  μετά θάνατον με τον τίτλο «Contre-attaques», Αντεπίθεση!

Αλλά το έργο που συνοψίζει το όραμα του για τον κόσμο ήταν ακριβώς αυτό που αφιερώθηκε στον πίνακα του Dürer, «Ο Ιππότης, ο Θάνατος και ο Διάβολος»(1977). Ένα έργο που επηρέασε και τον Dominique Venner, τον συγγραφέα που αυτοκτόνησε στην Notre-Dame. Το έργο αυτό, αποτέλεσε μια συνάρτηση της ηρωικής απαισιοδοξίας που ζωντάνεψε στους νεαρούς εθνικιστές  την δεκαετία του '70. Ήταν η αριστοκρατική κουλτούρα της ευγενούς ήττας, ηρωική και απελπισμένη, που τροφοδότησε τον «Αυτοκράτορα» του Έβολα και τον «Άναρχο» του Jünger, τον επαναστάτη που περνά μέσα στο δάσος.

Αλλά ποιος ήταν ο Ιππότης του Dürer σύμφωνα με το όραμα του Cau; Ήταν "ένα τέρας σιδήρου, σάρκας και πνεύματος", προχωρώντας με την πανοπλία του και το δόρυ του, με τόλμη σε ένα τοπίο ερειπίων που αγνοεί τον κίνδυνο: ’’Σήμερα το πρωί, στο ραντεβού μας την αυγή, ο ιππότης μου,  μου είπε ότι ο προορισμός και ο λόγος του ταξιδιού του δεν έχει σημασία, αρκεί μια απαίσια πειθαρχία να σκληραίνει την καρδιά του. Ποτέ μην σταματάς, όποιος σταματά στο δάσος χάνεται. Η τέχνη γι 'αυτόν είναι ο ύμνος για να εξορκίσει τον θάνατο. Γνωρίζει ότι όσο περισσότερο αγαπάει τη ζωή, τόσο περισσότερο αψηφά τον θάνατο’’.

Κάθε μεγαλείο, εξηγεί ο Cau, αναγκάζεται να έχει τον θάνατο ως σύντροφο. Η φυσική του παρουσία  ονομάζεται αριστοκρατία. Τίποτα δεν είναι πιο όμορφο από τον άνθρωπο όταν προχωρά, τολμά, παίρνει ρίσκα και κινδύνους, αλλά είναι μια επέλαση  προς το Τίποτα, προειδοποιεί ο Cau. Ηρωικός και μοναχικός μηδενισμός. Αν και τότε ο Cau λέει ότι ο Ιππότης έχει ραντεβού με τον Θεό, εναντίον του Διαβόλου.

Καλλιεργεί  την ξινή γεύση στα χείλη του θανάτου για ένα σκοπό κερδισμένο. Ο Ιππότης, για τον Cau, γνωρίζει την παράξενη θλίψη του νικητή και της μελαγχολίας που εισβάλλει στον στρατιώτη μετά τη νίκη. Η ίδια θλίψη που ακολουθεί την αγάπη μετά τον έρωτα. Αυτό που ισχύει στη ζωή δεν είναι η ίδια η ζωή, υποστηρίζει ο Cau, αλλά αυτό που κάνει κάποιος. Η Δύση χάνει τη ζωή της για να την σώσει.

Πιστός στη μοναξιά του, ο Cau σαν τους επαναστάτες του ‘68  που μισούσε, αρνήθηκε τον γάμο και τα παιδιά, θεωρώντας τον εαυτό του ακόμα παιδί, όπως ακριβώς είναι αυτά. Παραδέχτηκε ότι η απόλυτη ηθική του, στην αγνότητα, κατέληξε να είναι κενή επειδή αποσυνδέθηκε από τον κόσμο. Κάποιος δεν είναι χαρούμενος όταν δεν αγαπάει την ηλικία του, γράφει ο Cau και «άκουσα τον άνεμο των χαμένων παρελθόντων».

Αλλά η ηρωική του μοναξιά ήταν η κόρη αυτού του ατομικισμού που είναι η ουσία του δυτικού νεωτερισμού. Ο Ιππότης του παραμένει το τραγικό πρόσωπο της σύγχρονης ανθρωπότητας που έχει χάσει τον ουρανό και τη γη και περικλείεται στον ηρωικό ατομικισμό. «Σε ηλικία είκοσι ετών ερωτεύτηκα, αλλά αμέσως μετά τα άφησα όλα για να επιστρέψω στην πραγματικότητα και στον κόσμο με τις ατέλειές του και να ανακαλύψω ξανά τη χαρά της ζωής χωρίς να ξεχάσω την αισθητική και πνευματική ευγένεια του ταξιδιού μου αυτού. Ο ηρωικός ατομικισμός κινδυνεύει να μετατραπεί σε μίσος και οργή, όπως συνέβη σε τόσα πολλά αυστηρά προσωπικά δικαιώματα».

Έγραψε τότε, για να εξορκίσει τη γοητεία του, ότι «ήρθε η ώρα να επιστρέψω στην παρούσα κατάσταση για να διακινδυνεύσω την ευγένεια κάποιου στη σκονισμένη δυστυχία των ημερών. Διέκρινα την τέχνη, που είναι για σολίστ, από την ιστορία, που είναι χορωδιακή». Ο Ιππότης του Dürer - Cau παραμένει χαραγμένος στην καρδιά και δείχνει έναν δρόμο. Βελτιώνει την αισθητική, σχεδιάζει ένα στυλ, βάζει μια πορεία αλλά δεν αρέσει σε πολλούς. Πεσιμιστικός ναι, ίσως υπερβολικά ρεαλιστικός ειδικά την σημερινή εποχή που τα πάντα έχουν τελειώσει. 

Η πορεία του λοιπόν ίσως τελικά είναι η λύση να ξεκινήσουμε από την αρχή!