Εις μνήμην του Αυτοκράτορα! 5η Μαΐου 1821 (του Κωνσταντίνου Μποβιάτσου)

 

Το πρωί εκείνου του Σαββάτου, 5 Μαΐου 1821, στο νησί Αγία Ελένη, ο καιρός είναι υπέροχος. Ο Hudson Lowe, ο αμβλύς και ανόητος κυβερνήτης του νησιού, πηγαίνει στο Longwood House, την κατοικία του εξόριστου για να γίνει μάρτυρας του αργού θανάτου του Ναπολέοντα. Όταν φτάνει μαθαίνει ότι ο κρατούμενος του δεν έχει πλέον τις αισθήσεις του. Ο ήλιος εισβάλλει στο μικρό δωμάτιο. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι τελευταίοι πιστοί, συνολικά 16 άτομα, κάνουν κύκλους γύρω από το κρεβάτι εκστρατείας του αυτοκράτορα τους, το ίδιο που χρησιμοποιήθηκε στο Austerlitz. Τα βλέμματα δεν ξεκολλούν από το κέρινο πρόσωπο, αδυνατισμένο πια και με χαρακτηριστικά που μέσα στην αγωνία μοιάζουν όλο και περισσότερο με αυτά του στρατηγού Βοναπάρτη. Στο τέλος του απογεύματος, η αναπνοή γίνεται σύντομη και δύσκολη. Ο Ναπολέων εγκαταλείπει τον εαυτό του αργά πολύ αργά, και γλιστρά προς τον θάνατο.

Όταν ο ήλιος βυθίζεται στη θάλασσα, η αναπνοή σταματά. Ο Κορσικανός γιατρός Antommarchi αγγίζει την κατάλληλη φλέβα και κουνάει το κεφάλι του. Κάποιος σηκώνεται και σταματά το ρολόι. Είναι 17.49. Ο κρατούμενος της Αγγλίας, ο μικρός δεκανέας που η ζωή του κόπηκε στο σιδερένιο κρεβάτι του, ο καρκίνος του στομάχου, εξακολουθεί να τρομάζει τον κόσμο. Στην Αγία Ελένη, ο αυτοκράτορας είχε προβλέψει στους συγκρατούμενούς του: «Θα ακούτε ακόμα στο Παρίσι να φωνάζουν «Ζήτω ο Αυτοκράτορας». Οι τελευταίες λέξεις που ειπώθηκαν πριν λήξουν είναι "France, armée, tête d'armée, Joséphine ..." που σημαίνει: "Γαλλία, στρατός, αρχηγός στρατού, Ζοζεφίνα...", το όνομα της πρώτης του συζύγου, που στέφθηκε αυτοκράτειρα από τον ίδιο. 

Στις μέρες της αγωνίας ονομάζει πολλές φορές τον γιο του, Βασιλιά της Ρώμης πλέον Αυστριακό δούκα και μεταξύ άλλων λέει, απευθυνόμενος στα 16 μέλη της συνοδείας του: «Όταν πεθάνω, ο καθένας σας θα επιστρέψει στην Ευρώπη. θα ξαναδείτε τις γυναίκες σας  και εγώ στο μεταξύ θα συναντήσω τους στρατιώτες μου στα Ηλύσια Πεδία. Όλοι θα έρθουν να με συναντήσουν: Davout, Duroc, Ney, Murat, Massena, Berthier, Desaix και θα μιλήσουμε για κοινές μας επιχειρήσεις. Θα τους πω τα τελευταία γεγονότα της ζωής μου και όταν με δουν θα τους πάρει ο αρχαίος ενθουσιασμός, η αρχαία δόξα. Μετά θα κουβεντιάσουμε με τους άλλους μεγάλους των πολέμων μας, με τον Αννίβα, τον Καίσαρα  και τον Φρειδερίκο τον Μεγάλο. Θα είναι χαρά. Όσο εδώ κάτω στη γη δεν φοβούνται βλέποντας τόσους πολλούς στρατιώτες μαζί».

Ένας ελληνορωμαϊκός τρόπος να δεις τον άλλον κόσμο. Είναι θαμμένος σε έναν ανώνυμο τάφο γιατί ο κυβερνήτης θα ήθελε να γραφτεί Napoleon Bonaparte και οι Γάλλοι σκέτο Napoleon. Για τον κυβερνήτη τον οποίο οι ίδιοι οι Βρετανοί θα επέκριναν αργότερα για κυνισμό, ήταν μόνο στρατηγός, για τους Γάλλους Αυτοκράτορας. Από τότε, ένας Άγγλος φρουρός φρουρεί τον τάφο και θα το κάνει για 19 χρόνια. Στις 12 Μαρτίου 1840 ο Γάλλος υπουργός Εσωτερικών, De Remussat, κοινοποίησε στην αίθουσα ότι ο βασιλιάς Λουδοβίκος Φίλιππος των Bourbon - Orleans διέταξε τον γιο του Francesco d'Orleans, πρίγκιπα της Jonville να πάει στην Αγία Ελένη  με τη φρεγάτα Belle - Poule για να παραλάβει τα φτωχά οστά του Ναπολέοντα και έτσι στις 16 Οκτωβρίου στο νησί αυτό  έγινε η επιβίβαση της σορού.

Στις 2 Δεκεμβρίου 1840, το πλοίο Belle - Poule έφτασε στο Cherbourg, ανάμεσα σε μια μυριάδα σκαφών αναμονής, το φέρετρο πέρασε στο ατμόπλοιο Normandie και ανεβαίνοντας τον Σηκουάνα έφτασε στο Παρίσι στις 14 Δεκεμβρίου. Στις 15, όταν αποβιβάστηκε το σώμα, σχηματίστηκε μια επιβλητική πομπή που στη συνέχεια σταμάτησε κάτω από την Αψίδα του Θριάμβου και διέσχισε πανηγυρικά τα Ηλύσια Πεδία. Στο κτίριο των Ανάπηρων Πολέμου (που είχε φτιάξει ο ίδιος ο Αυτοκράτορας), ο  πρίγκιπας Φραγκίσκος του Jonville είπε στον βασιλιά τον πατέρα του μια μόνο πρόταση «Κύριε, παρουσιάζω το σώμα του Ναπολέοντα», και ο Λουδοβίκος Φίλιππος απάντησε «Το λαμβάνω στο όνομα της Γαλλίας». Στις 15 έγινε η μεγαλειώδης τελετή ...

Ποιο ήταν όμως το κοινωνικό κλίμα μέσα στο οποίο συνέβησαν όλα; Το προηγούμενο βράδυ στο Παρίσι - το βράδυ της 14^ης - είχε συμβεί ένα εξαιρετικό γεγονός. Από κάθε μέρος της Γαλλίας, λέγεται ότι 100.000 άτομα, μικροί και μεγάλοι, στρατιώτες του Ναπολέοντα με τις παλιές ένδοξες στολές τους είχαν συγκεντρωθεί στις όχθες του Σηκουάνα, περιμένοντας τον μικρό δεκανέα, ξαναστήνοντας τις σκηνές των Ναπολεόντειων στρατοπέδων της Μεγάλης Στρατιάς. Μάταια οι Παριζιάνοι πρόσφεραν φιλοξενία στα σπίτια τους. Ήθελαν να επαναλάβουν όμως όλα εκείνα  που προέβλεπαν τις ιστορικές μάχες που κέρδισαν  σε όλη την Ευρώπη. Αυτή ήταν, στο Παρίσι, η μεγαλύτερη αφύπνιση όλων των εποχών και παρά την παρουσία ενός τεράστιου πλήθους κόσμου, η νύχτα πέρασε σε μια σχεδόν εξωπραγματική σιωπή. Αλλά αυτό που εντυπωσίασε περισσότερο τους προσεκτικούς χρονικογράφους δεν ήταν ούτε αυτοί, στους οποίους ο Ναπολέων είχε αφυπνίσει τις ιδέες της κατάκτησης, ούτε η μεγαλειώδης τελετή προς τιμήν ενός ανθρώπου που έμπαινε στον θρύλο, αλλά οι εκατοντάδες χιλιάδες αγρότες και ταπεινοί άνθρωποι, που τον είχαν πλησιάσει για να γευτούν τη συγκίνηση της απόδρασης από την μετριότητα και να ζήσουν  στο κλίμα του μεγαλείου.

Συνωστισμένοι στη λεωφόρο των Ηλυσίων Πεδίων, 500.000 άνθρωποι έκλαιγαν σαν ορφανά παιδιά καθώς περνούσε το φέρετρο. Πολλοί του το χρωστούσαν αν δεν ήταν πια υπηρέτες, σε πολλούς από αυτούς είχε εγγυηθεί - χειραφετώντας τους - τα εδάφη της φεουδαρχίας και την αξιοπρέπεια των ανθρώπων. Πολλοί που, λόγω της καταπίεσης και των εξευτελισμών που υπέστησαν, είχαν πληγές στο σώμα και στην ψυχή, όσο βαθιές κι αν ήταν, αυτός, καταστρέφοντας το φεουδαρχικό καθεστώς, είχε απαλύνει εκείνες τις πληγές που σχεδόν είχαν γίνει πληγές. Και όπως είχε προφητεύσει, η κραυγή «Ζήτω ο Αυτοκράτορας» ακούστηκε ξανά στους δρόμους του Παρισιού. Στις 2 Απριλίου 1861, ο ανιψιός του Ναπολέων Γ', σε μια ιδιωτική τελετή, μεταφέρει τη σορό στην τελευταία του πανηγυρική κατοικία. Για την ιστορία, ο συγγραφέας θέλει επίσης να αναδείξει τη μοίρα του Longwood House, της κατοικίας του Γάλλου αυτοκράτορα Ναπολέοντα Α' κατά την εξορία του στο νησί της Αγίας Ελένης από τις 10 Δεκεμβρίου 1815 έως τις 5 Μαΐου 1821, την ημερομηνία του θανάτου του.

Αναπαύσου εν ειρήνη, αναμορφωτή της Ευρώπης μας!

«Υπάρχουν μόνο δύο δυνάμεις στον κόσμο, το σπαθί και το πνεύμα. Μακροπρόθεσμα, το σπαθί κερδίζεται πάντα από το πνεύμα».