Βιβλιοπαρουσίαση: Η Τρίτη Ιδεολογία και η Ορθοδοξία (του Δημητρίου Κιτσίκη)

Τα άρθρα απηχούν τις προσωπικές απόψεις των συντακτών τους και δεν υιοθετούνται απαραίτητα από το σύνολο της συντακτικής ομάδας. 

του Πάνου Ευθυμίου

Ο καθηγητής Δημήτριος Κιτσίκης κανονικά δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Διδάσκων επί σειρά ετών στο Πανεπιστήμιο της Οτάβας στον Καναδά, στο τμήμα Διεθνών Σπουδών έχει συγγράψει πλήθος βιβλίων στα Αγγλικά, Γαλλικά, Τουρκικά και φυσικά στα Ελληνικά. Εδώ θα ασχοληθούμε με ίσως το κορυφαίο του και όσο μας αφορά μιας που αναλύει την Ιδεολογία του Φασισμού με τον πλέον διεισδυτικό τρόπο, που όσον τουλάχιστον γνωρίζω ουδείς άλλος Έλληνας έχει κάνει ως σήμερα.

Πριν όμως προχωρήσω στο καθαυτό έργο του, πρέπει να επισημάνω κάποια στοιχεία που αποτελούν δικές του “επινοήσεις” και που είναι παρόντες στην πολύχρονη διαδρομή του. Το πρώτο βασικό στοιχείο, αυτό με το οποίο έγινε ευρύτερα γνωστός ήταν η θεωρία του, της Ενδιάμεσης Περιοχής. Η Ελλάδα δεν ήταν και ούτε μπορεί να είναι χώρα της καθολικής Δύσης μα ούτε και της Ανατολής, αλλά ανήκει στην Ενδιάμεση Περιοχή που είναι γέφυρα μεταξύ των δύο κόσμων. Αυτό προκύπτει από το ιστορικό πολιτισμικό υπόβαθρο των περιοχών που συνθέτουν αυτή την περιοχή. Η Δύση από τον 9ο αιώνα με τον Καρλομάγνο, προσπάθησε να καπηλευθεί την Ελληνική κληρονομιά πρώτα με την σφετερισμό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αλλά και αργότερα με την παραμορφωτική εικόνα που απέδωσε στην Αρχαία Ελληνική Σκέψη.

Το δεύτερο στοιχείο της θεωρίας Κιτσίκη, είναι ο διαχωρισμός εντός της ελληνικής κοινωνίας σε δύο αντίπαλα πολιτικά στρατόπεδα. Δυτική και Ανατολική παράταξη. Και οι δυο αυτές παρατάξεις, ανάγονται πολλούς αιώνες πριν την δημιουργία του Ελληνικού κράτους αφού η ανίχνευσή τους υπάρχει από την εποχή του Βυζαντίου. Είναι η παράταξη εκείνη που ήθελε την ένωση των Εκκλησιών δηλαδή την υποταγή της Ορθοδοξίας στον Πάπα πράγμα που πέτυχε με την σύνοδο της Φερράρας - Φλωρεντίας. Από την άλλη η Ανατολική Παράταξη σαφώς πολυπληθέστερη εναντιώθηκε στην συγκεκριμένη Ένωση, με πρωτεργάτη τον Γεννάδιο Σχολάριο και ο Βυζαντινός λαός δεν επέτρεψε την αφομοίωσή του στην Δύση. Την δυτική παράταξη, δηλαδή τους δυτικόπληκτους ευρωπαϊστές, θα τους δούμε ξανά αργότερα με τον Κοραή και την “μετεκένωση” του και λίγο μετά με την δημιουργία του Αγγλικού και του Γαλλικού κόμματος. Οι ανατολιστές θα ταχθούν υπέρ του Ρωσικού κόμματος αλλά ο μόνος οπαδός της Ανατολικής παράταξης που μπόρεσε να πάρει την εξουσία - ο Ι. Καποδίστριας - δολοφονήθηκε και έκτοτε η εξουσία παρέμεινε στα χέρια των Δυτικόφιλων. Μόνες εξαιρέσεις μέχρι σήμερα που η εξουσία των Ευρωπαϊστών ανατράπηκε ήταν με τον Ιωάννη Μεταξά και τον Γεώργιο Παπαδόπουλο αφού και οι δύο υπήρξαν ανατολιστές (οι οπαδοί του Ρωσικού κόμματος αργότερα εστράφησαν προς την Γερμανία).

Αυτά ως μια πολύ μικρή εισαγωγή πριν περάσουμε στην “ανατομία” του έργου Τρίτη Ιδεολογία και Ορθοδοξία. 

Εκατοντάδες βιβλία και αρκετές δεκάδες και στα Ελληνικά έχουν γραφεί στην προσπάθεια ανάλυσης της ιδεολογίας του Φασισμού και ενώ πραγματικά κάποια εξ αυτών είναι πράγματι σημαντικά, δεν καταφέρνουν εν πολύς όμως να αποδώσουν το πολιτιστικό πλαίσιο μέσα στο οποίο βρίσκονται οι ρίζες του, και πολλές φορές πέφτουν στην παγίδα των αντιφάσεων του Φασισμού διότι λείπει από τους συγγραφείς αυτούς η διαλεκτική σκέψη. Θέσις + Αντίθεσις = Σύνθεσις. Ο Δ. Κιτσίκης ξεκινά το βιβλίο του και όχι τυχαία με τον ορισμό της διαλεκτικής που πρώτοι ο Πυθαγόρας και ο Ηράκλειτος εισήγαγαν και αργότερα και η Ορθοδοξία συνέχισε. Παρόλα αυτά η διαλεκτική θα εκλείψει στην βαρβαρότητα της Δύσης, που μέσα από μια διαδικασία αιώνων, όπου τα πρώτα βαρβαρικά φύλα εγκαταστάθηκαν στην δυτική πλευρά της Αυτοκρατορίας κατάφεραν με το πέρασμα των ετών να αναλάβουν την Πολιτική εξουσία. Τον 9ο αιώνα ο Καρλομάγνος στέφεται από τον Πάπα ως ψευδορωμαίος Αυτοκράτορας και ξεκινά την πολιτική του που βρίσκεται σε αντίθεση με αυτή της Κωνσταντινουπόλεως. Άλλο σημείο καμπής του πνευματικού κατήφορου της Δύσης είναι η Αναγέννηση του 14ου αιώνα προάγγελος του Διαφωτισμού. Το θείο εξοβελίζεται και την θέση του παίρνει η επιστήμη. Η ύλη έναντι του πνεύματος. Η αρχή του υλιστικού πολιτισμού της Δύσεως που θα φθάσει στον χειρότερο σύστημα που θα μπορούσε να σκεφθεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Τον καπιταλισμό.

Η ονομαζόμενη ως Κλασσική εποχή του ρασιοναλισμού έχει σημάνει. Το λογικό κυριαρχεί, όλα άγονται και είναι αποτέλεσμα του οικονομικού συμφέροντος, το πνεύμα, το συναίσθημα εξοβελίζεται . Και όμως δεν θα αργήσει ο περίοδος που το συναίσθημα, η ζωική ορμή η ασυνείδητη πλευρά του ανθρώπου, θα κάνει την εμφάνισή της και θα σφραγίσει μια νέα περίοδο αυτή του Ρομαντισμού. “Από το 1450 έως το 1770, έχουμε την άνοδο του εμπορικού καπιταλισμού, μαζί με την άνοδο του κλασικισμού στην λογοτεχνία και την τέχνη και του καρτεσιανικού ορθολογισμού. Έτσι συντελείτε η κλασσική σκέψη ως ιδεολογική βάση του αστικού φιλελευθερισμού: πρώτα με τον μεταφυσικό ιδεαλισμό (Καρτέσιο, Βολταίρο), ως βάση του δεξιού Φιλελευθερισμού και μετά με τον μηχανιστικό υλισμό (Ντιντερό) , ως βάση του αριστερού φιλελευθερισμού (σελ35)”. Μα την ίδια εποχή βρίσκουμε και τις βάσεις του κομμουνισμού. Αν και ο Μαρξ έζησε στον 19ο αιώνα υπήρξε παιδί του Διαφωτισμού εμπνεόμενος από τον Χέγκελ. 

Ενώ οι κλασσικοί είχαν δώσει προτεραιότητα στο λογικό, οι Ρομαντικοί στο τέλος του 18ου αιώνα θα δώσουν προτεραιότητα στο ζωικό ένστικτο , στην πρωτόγονη πλευρά του ανθρώπου. “Ως ρομαντικός ο Χίτλερ θα δηλώσει στους οπαδούς του πως επιθυμούσε να δει μέσα στα μάτια τους το άγριο βλέμμα της υπέροχης τίγρης της Βεγγάλης (σελ 41)”. 

ΓΕΝΝΕΣΗ ΤΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ

Και οι τρεις ιδεολογίες προέρχονται από την Δύση και τον Διαφωτισμό αν και ο Φασισμός έρχεται σε αντίθεση με την πορεία που έχει πάρει η Δυτική σκέψη. Ποιος είναι όμως ο πατέρας της Τρίτης Ιδεολογίας; “Εν μέσου του Διαφωτισμού του 18ου αιώνα, προτού ακόμα ξεκινήσει η πρώτη βιομηχανική επανάσταση με τον άνθρακα και τον χάλυβα, στην Αγγλία το 1770, που θα δημιουργήσει τις τεράστιες πόλεις και τις ρυπάνσεις τους, τους βιομηχανικούς αστούς και τους βιομηχανικούς εργάτες , την στιγμή που ακόμα διατυμπανίζεται γύρω από το είδωλο της προόδου η βεβαιότητα για το λαμπρό μέλλον της Ανθρωπότητας, να που καταφθάνει ο προφήτης των νέων καιρών, ο Jean-Jacques Rousseau (1712-1778), γιός ενός ρολογά που είχε κάνει στην Κωνσταντινούπολη και προειδοποιεί: πήραμε λάθος δρόμο στην Δύση, το 1450. Όχι η άνοδος της επιστήμης δεν έφερε ηθική καλυτέρευση στον άνθρωπο, τον εκπόρνευσε ... Έτσι ο Ζαν - Ζάκ Ρουσώ είναι ο πατέρας της τρίτης μεγάλης δυτικής ιδεολογίας, του φασισμού (σελ 42-43)”. Στην συνέχεια του βιβλίου ο συγγραφέας μας αναλύει διεξοδικά τις απόψεις του Ρουσώ, όπου πράγματι αποτυπώνει με ξεκάθαρο τρόπο την πρώιμη φασιστική θεωρία. Πολέμιος του καπιταλισμού και του μεγάλου κεφαλαίου των αστών, υπέρ της ολοκληρωτικού κράτους και της μικροαστικής τάξης δίνει τα πρώτα δείγματα γραφής αυτού που αργότερα θα ονομάσουμε ιστορικό φασισμό. 

Χαρακτηριστικό του πολιτικού ρομαντισμού είναι η εξύψωση του μυστικισμού που από τον 19ο αιώνα θα εξαπλωθεί στην Γερμανία. “Η ρομαντική σκέψη εκφράζεται τέλεια από τον Βάγκνερ. Η διαίσθηση - ενόραση δίδει απόλυτη δεσποτική ελευθερία στον ήρωα, τον μεγαλοφυή … Μάλιστα ο μεγάλος πολιτικός δεν δύναται να έχει ''πολιτικές'' ικανότητες αλλά μόνον ''καλλιτεχνικές'' … Έτσι η διεθνής πολιτική θα γνωρίσει Βαγκνερικά πρότυπα ηρώων, σαν τον Χίτλερ που ήταν ζωγράφος ή τον Μάο που ήταν ποιητής. Ο Χίτλερ, το πνευματικό παιδί του Βάγκνερ, είχε σκοπό, όπως και ο Ροβεσπιέρος, να εγκαθιδρύσει μια καινούργια θρησκεία, την ''βόρεια θρησκεία'' αλλά ο χρόνος του έλειψε για να μπορέσει να την επισημοποιήσει πλήρως, αφού παρέμεινε στην εξουσία μόνον 12 χρόνια από τα οποία τα έξι ήταν αυτά του πολέμου”.

Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΦΑΣΙΣΜΟΣ - ΣΩΜΑΤΕΙΑΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

Μπροστά στην λαίλαπα του καπιταλισμού που φτωχοποιεί τεράστιες μάζες του πληθυσμού, και από την άλλη του κομμουνισμού που καλεί σε ταξική πάλη, ο Φασισμός θα προωθήσει την ταξική συνεργασία μέσα στα πλαίσια του Έθνους. Με την σωματειακή δομή του κράτους και την ίδρυση μεικτών συντεχνιών  αποτελούμενα από εργοδότες και εργαζομένους θα λύσει την ταξική αντιπαλότητα. “Η συντεχνία ήταν για την εργάτη μια κοινωνική ασφάλεια, μια οικογενειακή ζεστασιά. Η συστηματική εξατομίκευση του ανθρώπου που εξ αρχής επεδίωξε ο καπιταλισμός και που συνεχίζεται ακατάπαυστα και σήμερα, απομόνωσε τον καθένα γυμνό στην απέραντη έρημο του Βορείου Πόλου της αστικής κοινωνίας (σελ 138)”.  Η Τρίτη Ιδεολογία είναι φανατικός εχθρός του καπιταλισμού και όταν ακόμα συγκρούεται με τον μαρξισμό αυτό δεν γίνεται σε καμία περίπτωση από θέση υπεράσπισης του. Εδώ σημαντικά είναι τα λόγια του Ιωσήφ Γκαίμπελς που το 1936 στο συνέδριο του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος έλεγε “εάν εμείς οι εθνικοσοσιαλιστές, από την πρώτη στιγμή ήδη της πολιτικής μας δράσεως διεξήγαμε τον αγώνα κατά του παγκόσμιου τούτο κινδύνου με απεριόριστη σφοδρότητα, καθόλου δεν υπερασπίζουμε δια του αγώνος μας τούτου οιαδήποτε αντισοσιαλιστικά και κεφαλαιοκρατικά συμφέροντα. Ο αγώνας μας κατά του μπολσεβικισμού δεν είναι αγώνας εναντίον, αλλά ακριβώς υπέρ του σοσιαλισμού”. 

Ο Σαίν - Σιμόν, ο Λαμενναί, ο Σορέλ είναι κάποιοι που τους πρώτους σοσιαλιστές που επέδρασαν καίρια στην φυσιογνωμία της Τρίτης Ιδεολογίας. Στην πορεία του βιβλίου θα γίνει μια πλήρης αναφορά στον Ιταλικό Φασισμό και τον Μουσολίνι καθώς και στην όλη οργάνωση του.” Έχουμε σε κάθε συμβούλιο σωματείου (συντεχνίας), ισάριθμους εργοδότες και εργαζόμενους υπό την διαιτησία του κράτους και του κόμματος. Αυτή είναι η ουσία του σωματειακού συστήματος βασισμένου στην συνεργασία και όχι στην πάλη των τάξεων. Οι διαφορές συμφερόντων εργοδοτών και εργαζομένων λύνονται με τον διάλογο των δυο πλευρών, υπό την καθοριστική παρουσία του κράτους - κόμματος. Συνεπώς το σωματείο είναι το σύνολο του λαού που ασκεί την εξουσία άμεσα: είναι το κράτος είναι το έθνος. Γι’ αυτό και το φασιστικό κράτος ονομάζεται σωματειακό (σελ 162)”.

ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΡΙΤΟΣ ΔΡΟΜΟΣ

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το κεφάλαιο του βιβλίου που αναφέρεται στον αναρχισμό, τον μαοϊσμό , αλλά και στις τριτοκοσμικές χώρες που πολλές υιοθέτησαν την Τρίτη Ιδεολογία.  Ο  φασισμός πέρα από τις εξωτερικές εκφάνσεις του που στην πραγματικότητα δεν αποτελούν το σημαντικό και πρωτεύων στοιχείο, έχει κάποια κοινά ιδεολογικά χαρακτηριστικά. Έτσι πολλά καθεστώτα ιδιαιτέρως στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο, ενώ μπορεί να μην υιοθετούσαν τον φασιστικό προσδιορισμό, στην πραγματικότητα ανήκαν στην Τρίτη Ιδεολογία. Ανάμεσα σε αυτά διακρίνει το καθεστώς του Μουαμάρ Καντάφι, του Αργεντίνου Χουάν Περόν όπως και του Ιρακινού Σαντάμ Χουσεϊν. “Ο Τρίτος Κόσμος είναι ο κύριος φορέας της ιδεολογίας του φασισμού κατά της οποίας μάχονται οι δυο υπερδυνάμεις. Για αυτό και η ήττα του φασισμού στο τέλος του δευτέρου Π.Π, περιορίστηκε στην χερσόνησο της Ευρώπης, ενώ η ιδεολογία αυτή συνέχισε την πορεία της στον υπόλοιπο πλανήτη, ώστε να εμφανίζεται σήμερα σαφώς ως η ιδεολογία του μέλλοντος. Ο δυτικός αναλυτής αγνοώντας την ουσία του φασισμού και δίνοντας αποκλειστική σημασία στην ορολογία και τα σύμβολα (αγκυλωτός σταυρός, φασιστικός χαιρετισμός κλπ), αδυνατούσε να αναγνωρίσει τον φασισμό εκεί που έλειπαν τα εξωτερικά γνωρίσματα (σελ 231)”.

Στο επόμενο κεφάλαιο γίνεται μια αναφορά στο Φασιστικό Μοντέλο που είναι επινόηση του Καθηγητή Κιτσίκη. Αυτό αποτελείται από 13 σημεία ώστε να μετρηθεί ακριβώς το ποσοστό φασιστικοποιήσεως ενός καθεστώτος. Αφού γίνεται ορισμός κάποιων λέξεων, όπως η διαφορά ανάμεσα στον ολοκληρωτισμό και την δικτατορία ο αναγνώστης έχει την δυνατότητα να μελετήσει τα 13 σημεία του μοντέλου που έχουν να κάνουν με την έννοια της τάξεως και την σημασία της αγροτιάς, την ατομική ιδιοκτησία και το χρήμα, το έθνος και την διαφορά μεταξύ έθνους και κράτους, την σημασία του πολιτικού ήρωος και πολλά ακόμα. Μάλιστα γίνεται αντιδιαστολή με το τι πρεσβεύουν και οι ιδεολογίες του φιλελευθερισμού και του κομμουνισμού πάνω στα θεμελιώδη αυτά ζητήματα. 

Κλείνοντας όσο αφορά την Τρίτη Ιδεολογία στην Ελλάδα εκτός από τον Πατέρα του Ελληνικού Εθνικισμού Ίωνος Δραγούμη, ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στα πρόσωπα του Ρένου Αποστολίδη, Ιωάννη Βεζανή και Γεωργίου Γεωργαλά.

Επίλογος

Φυσικά είναι αδύνατο σε ένα άρθρο να γίνει πλήρης παρουσίαση ενός έργου 300 σελίδων. Προσπάθησα να δώσω ένα πολύ μικρό περίγραμμα της αξίας αυτού του βιβλίου που είναι διαφωτιστικό, πλήρες και καινοτόμο και οφείλει κάθε Έλληνας συναγωνιστής να το μελετήσει.  

Θεωρώ ότι στην χώρα μας δεν έχουν αξιολογηθεί και διαβαστεί τα πολύ σημαντικά έργα του Δημητρίου Κιτσίκη. Ακόμα και αν κάποιες από τις απόψεις του είναι αιρετικές ή υπερβολικές και ο καθένας μπορεί να διαφωνεί, η ουσία είναι ότι πολλάκις έχει εκφράσει την υποστήριξη του στις ιδέες μας και εξάλλου δεν είναι τυχαίο που το κατεστημένο των ΜΜΕ, τον έχει αποκλείσει συστηματικά.