Το συγκεκριμένο άρθρο του Μιγκέλ Σερράνο δημοσιεύθηκε στη
στήλη «Κριτικές Βιβλίων» της δημοφιλέστερης εφημερίδας της Χιλής, Ελ Μερκούριο,
στις 2 Νοεμβρίου 2002.
Ο θάνατος του Έζρα Πάουντ
του Μιγκέλ Σερράνο
Ο Έζρα Πάουντ
πέθανε στη Βενετία, στις 2 Νοεμβρίου 1972, λιγότερο από πέντε έτη μετά τη
συνέντευξή μας. Βρισκόμουν στην Ισπανία, διασχίζοντας εκείνη τη σκληρή και
αρχαία γη. Είχα μόλις επισκεφτεί τη Ρόντα, κάτω στον Νότο, την πόλη πάνω από
την άβυσσο, εκεί όπου έζησε για λίγο διάστημα ο Ρίλκε. Διάβαζα τις επιστολές
του από τον Πάουντ σε ένα μικρό μουσείο που είχαν εγείρει οι Ισπανοί, στο
ξενοδοχείο στο οποίο κάποτε διέμενε ο Ρίλκε - τις ερωτικές επιστολές του ιδίου
προς τη Λου Σαλoμέ, που ήταν επίσης αγαπημένη και μούσα του Νίτσε. Στοχάστηκα
το γεγονός ότι οι Ισπανοί είχαν αποτίσει φόρο τιμής σε αυτόν τον παγκόσμιο
ποιητή, ο οποίος είχε κάποτε βαδίσει, για λίγο, στο ιστορικό και θρυλικό τους
χώμα.
Αργότερα, προχώρησα βόρεια, προς μια μικρή πόλη πλησίον της Μαδρίτης - το
Μεδιναθέλι, εκεί όπου ο Θιδ, κάποτε, αναζήτησε καταφύγιο κατά την εξορία του - μια πόλη από πέτρες και ερείπια, ρωμαϊκά και βησιγοτθικά, γεμάτη με ένα ιβηρικό
μυστήριο, ίσως κελτικό, δρυϊδικό. Η πόλη βρίσκεται πάνω σε μια απότομη πλαγιά,
επάνω σε έναν λόφο, κι έχει θέα μια ξερή, άγονη θάλασσα κίτρινων, σεληνιακών
κυμάτων. Είναι σαν μια εικόνα από έναν νεκρό πλανήτη. Κατά καιρούς, στον
μακρινό ορίζοντα, εμφανίζεται ένα μοναχικό δέντρο, τοποθετημένο εκεί από την
ομορφιά, από κάποιον ο οποίος απολαμβάνει τη διαμόρφωση του τοπίου της
Καστίλης, ούτως ώστε να το ατενίσουν αργότερα από την κορυφή του Μεδιναθέλι,
μέσα από την παλαιά ρωμαϊκή Καμάρα, από τα απομεινάρια ενός αρχαίου οχυρού.
Πληροφορήθηκα τον
θάνατο του Έζρα Πάουντ στη Μαδρίτη, από τις εφημερίδες. Οι Ισπανοί τον τίμησαν
εγκάρδια. Ο Εουχένιο Μόντες μου μίλησε για την κηδεία στη Βενετία, στην οποία
μεταφέρθηκα με τη φαντασία μου, στο μικρό του διαμέρισμα στην οδό Κουερίνι, βλέποντάς
τον να ετοιμάζεται για το τελευταίο του ταξίδι, επάνω σε μια σκοτεινή γόνδολα,
μέσα από τα κανάλια, προς το νεκροταφείο στο νησί του Σαν Μικέλε. Ο
δημοσιογράφος Εουχένιο Μόντες μου είπε ότι κατά τη διάρκεια της τελευταίας
συνέντευξης που είχε με τον ποιητή - μάλλον πολλά χρόνια πριν - ο τελευταίος
τον ρώτησε: «Συνεχίζουν να κακαρίζουν την αυγή, στο Μεδιναθέλι, οι πετεινοί του
Θιδ;» Και πρόσθεσε ότι ο Πάουντ είχε επισκεφθεί το Μεδιναθέλι το 1906,
ακολουθώντας τη διαδρομή του Θιδ. Ο Πάουντ αγαπούσε το «Ποίημα του Θιδ», το
οποίο θεωρούσε ανώτερο και από το «Άσμα του Ρολάνδου». Είχε επισκεφθεί την
Ισπανία ούτως ώστε να επαναλάβει εκείνη τη διαδρομή, τον «Δρόμο του Καμπεαδόρ».
Έτσι, έφτασε σε αυτό το μυστήριο χωριό που βρισκόταν ψηλά και που παραμένει όπως
ήταν κατά την εποχή του Μεσαίωνα.
Για μια ακόμη
φορά, βρήκα τον εαυτό μου σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, αυτή τη φορά στη Μαδρίτη.
Ήταν απόγευμα και ήθελα να συνεχίσω έναν διάλογο - που διακόπηκε ένα απόγευμα
στη Βενετία - με το φάντασμα του φίλου μου που είχε φύγει για πάντα. Το
φάντασμα ήλθε και κάθισε επάνω σε μια καρέκλα, δεν ξέρω πού, σίγουρα όχι σε
εκείνο το δωμάτιο ξενοδοχείου, και άρχισε να μιλάει - να μιλάει, όπως έκανε
κάποτε, πολύ καιρό πριν. Ήταν νέος ξανά και απήγγειλε κοσμικά ποιήματα· είπε
αθάνατα, πανέμορφα, αχανή πράγματα, όπως είναι άλλωστε η πόλη της Βενετίας, το
τοπίο της Καστίλης, τα όρη και η σελήνη. Άκουσα αυτά που είπε και μετά τα
ξέχασα. Διότι τέτοια πράγματα ξεχνιούνται και δεν θα πρέπει να τα ξαναθυμάται
κανείς.
Ένα Μνημείο στο Μεδιναθέλι
Μετά από λίγες
ημέρες, επέστρεψα στο Μεδιναθέλι. Βρήκα εκείνον τον άνδρα από τη Χιλή που ζούσε
πλέον εκεί, τον καθηγητή Φερνάντο δελ Τόρο Γκάρλαντ. Μιλήσαμε. Μου μίλησε
επίσης για το άρθρο του Εουχένιο Μόντες, μα και για με τα λόγια του Πάουντ και
τους πετεινούς του Θιδ. Του είχε έλθει η ιδέα να προτείνει στις ισπανικές αρχές
να εγερθεί ένα μνημείο του Πάουντ στο Μεδιναθέλι, ώστε να καταγραφεί εκείνη η
φράση μα και το πέρασμα του σπουδαίου Αμερικανού ποιητή από εκείνες τις
επικράτειες κατά τις αρχές του αιώνα. Ενθάρρυνα την απόφασή του. Από κείνη τη
στιγμή βρισκόμασταν σε επαφή, προσωπική ή δι’ αλληλογραφίας. Κατά συνέπεια,
ακολούθησα τα σκαμπανεβάσματα των προσπαθειών του. Οι ισπανικές αρχές της πόλης
και μερικοί φίλοι στη Μαδρίτη συνεργάστηκαν με ενθουσιασμό. Λαξευτές και
λιθοπελεκητές μετέφεραν με τα μουλάρια τους, μέσα από τον σκληρό χιονιά του
χειμώνα, έναν τεράστιο, σφυροκοπημένο από τις χιλιετίες, ογκόλιθο, από τα βουνά
της Κελτιβηρίας. Μεσαιωνικοί σιδηρουργοί σφυρηλάτησαν γράμματα παλαιά και απλά
επάνω στον λίθο, τη ρήση του Πάουντ: «Συνεχίζουν να κακαρίζουν την αυγή, στο
Μεδιναθέλι, οι πετεινοί του Θιδ;»
Οι εκδόσεις «Μέτρον» στον τρίτο τόμο της μονοθεματικής
σειράς «Ιστορικές Μορφές» επιλέγουν να προβάλλουν τον μύστη του Φασισμού BenitoMussolini. Μια προσωπικότητα που άφησε
το στίγμα του στην παγκόσμια ιστορία και ηγήθηκε της Ιταλίας για 23 χρόνια.
"Γνωρίζουμε πολύ καλά, πως κίνητρο αριστερών και δεξιών πίσω από κάθε παιδί, κάθε πατριώτη, κάθε εθνικιστή, κάθε εθνικοσοσιαλιστή ο οποίος χτυπιέται ή διώκεται, δεν είναι το κατά πόσο είναι αληθείς ή όχι οι ιδέες του, αν υπηρετεί σωστούς ή λάθος αρχηγούς, αν είναι συνειδητοποιημένος ή όχι, αλλά μονάχα αυτό: Η ύπαρξη του απέναντι από τα συμφέροντα κράτους και παρακράτους μαρξιστών και καπιταλιστών.
Οτιδήποτε δεν μπορεί να ελέγχει πλήρως η δημοκρατία, ακόμη και συμμάχους της, οτιδήποτε θεωρήσει ότι μπορεί να κλονίσει της ισορροπία της, θα το χτυπήσει. Ύπουλα, αμείλικτα, αδίστακτα. Αυτός είναι και ο λόγος που αρνούμαστε να εισαχθούμε στους κόλπους της. Τουλάχιστον τα μόνα πισώπλατα μαχαιρώματα θα τα περιμένουμε μονάχα από κοντόφθαλμους «ομοϊδεάτες», οι οποίοι αδυνατούν να ταχθούν απέναντι στους δεκάδες εχθρούς και αναζητούν εύκολες λύσεις αποδείξεως ή επιβεβαιώσεως της ύπαρξής τους"
Οι αντίπαλοι μας ισχυρίζονται ότι ο Φασισμός δεν έχει ιστορικό υπόβαθρο ούτε φιλοσοφία, και καθήκον μου απόψε είναι να εξηγήσω ότι ο Φασισμός έχει βαθιές ιστορικές ρίζες και ότι στηρίζεται σε ορισμένα απ’τα λαμπρότερα επιτεύγματα της νόησης. Γνωρίζω, βέβαια, πολύ καλά ότι δεν προσδίδεται και πολλή φιλοσοφία στις δραστηριότητές μας όπως αυτές εμφανίζονται στις στήλες του ημερήσιου τύπου. Ωστόσο, είμαι βέβαιος ότι δεν πιστεύετε πως αυτοί οι καθρέφτες του δημοσίου πνεύματος δίνουν πάντα μια σαφή αντανάκλαση, και παρ’όλο που ενημερώνεστε για τις πιο σημαντικές κυρίως στιγμές της πορείας μας, υπάρχουν ωστόσο και άλλες στιγμές, που έχουν ένα ορισμένο βάθος σε σκέψη και εποικοδομητική αντίληψη.
Πιστεύω ότι η Φασιστική φιλοσοφία δύναται να εκφρασθεί με κατανοητούς όρους, και παρ’όλο που αποτελεί μια εντελώς νέα συμβολή στην σκέψη της εποχής μας, μπορεί ωστόσο να καταδειχθεί ότι τόσο η προέλευσή της όσο και το ιστορικό της υπόβαθρο απορρέουν από την θεμελιωμένη σκέψη του παρελθόντος.
Εν πρώτοις θεωρώ ότι οι περισσότερες φιλοσοφίες της δράσης προήλθαν από μια σύνθεση πολιτισμικών συγκρούσεων σε μια προηγούμενη περίοδο. Σε κάθε εποχή πολιτισμού, σκέψης ή αφηρημένης νοητικής σύλληψης όπου δύο κουλτούρες βρίσκονται σε αιχμηρή αντίθεση, ακολουθεί και μια μετέπειτα εποχή δράσης στην οποία μπορείς να βρεις μια ορισμένη έμπρακτη σύνθεση μεταξύ των δυο αυτών αιχμηρών αντιθέσεων και ή οποία να οδηγεί σε ένα πρακτικό φρόνημα δράσης.
Θα σας έλεγα ότι τον τελευταίο αιώνα, η βασική ιδεολογική διαπάλη προήλθε από τον τρομερό αντίκτυπο της Νιτσεϊκής σκέψης σε έναν Χριστιανικό πολιτισμό δυο χιλιάδων ετών. Αυτός ο αντίκτυπος επήλθε μόνο με αργό τρόπο. Οι πλήρεις προεκτάσεις του δεν έχουν διεκπεραιωθεί παρά μόνο σήμερα. Αλλά όπου και να στρέψετε το βλέμα σας στο σύγχρονο στοχασμό, βρίσκετε τα αποτελέσματα αυτής της διαπάλης για κυριαρχία πάνω στη νόηση και το πνεύμα του ανθρώπου. Και δεν πρόκειται απ’την πλευρά μου για ένα κατηγορώ κατά του Χριστιανισμού, διότι θα σας δείξω ευθύς αμέσως πως κατά την άποψή μου η Νιτσεϊκή και η Χριστιανική αντίληψη είναι ικανές για σύνθεση.
Πριν ακόμη αναχωρήσει για το Μεξικό, ο #Λεόν_Ντεγκρέλ όπως
και τόσοι άλλοι, είχε αναζητήσει στο Καθολικισμό τις αρχές της ανθρώπινης
αδελφότητας και της Κοινωνικής Δράσης. Το Lovanio (OλλανδικάLeuven, Γαλλικά Louvain)διαθέτει
ένακαθολικό πανεπιστήμιο γύρω από το
οποίο συσπειρώνονταν οι δραστηριότητες των καθολικών νεολαιών ανάμεσα στις
οποίες και η Καθολική Δράση που από τα 1927 αποκτά πρωταρχική σημασία. Αυτή η
τελευταία μάλιστα είχε κατορθώσει να επιβάλει στους νέους τον διαχωρισμό της
πολιτικής αποστολής τους από εκείνη της θρησκευτικής.
Είναι γνωστό ότι από το 1884 οι Βέλγοι καθολικοί
ακολουθώντας λίγο η πολύ το παράδειγμα της Γερμανίας και του #Zentrum είχαν
συσπειρωθεί σε κόμμα που το όνομα του είχε ένα διπλό νόημα: Θρησκευτικό και
πολιτικό. Ακόμα και σήμερα, το #Καθολικό_κόμμα είναι ένα από τα τρία
μεγαλύτερα βελγικά κόμματα και συμμετέχει στην κυβέρνηση συνασπισμού του
#Van_Zeelandδίπλα στο Φιλελεύθερο και
στο Σοσιαλιστικό κόμμα.
Βέβαια κάτι τέτοιο δεν έγινε δίχως κάποιους
συμβιβασμούς. Αντίθετα οι νέοι προσπάθησαν να δώσουν στη Θρησκεία την
πρώτη της ανεξαρτησία και για το λόγο αυτό ασχολήθηκαν αποκλειστικά με
προβλήματα ηθικής τάξης και με κοινωνικά έργα, δείχνοντας για δύο ολόκληρα
χρόνια την αδιαφορία τους για την πολιτική. Ο #Λεόν_Ντεγκρέλ ήταν ένας από τους
νέους αυτούς. Όταν στα 1930 επέστρεψε από το Μεξικό, ο Γραμματέας της
Καθολικής Δράσης είχε μόλις ιδρύσει έναν εκδοτικό οίκο κάτω από το σύμβολο του
βασιλιά Χριστού. Από αυτό ακριβώς το σύμβολο πήρε και την ονομασία
#Christus_Rex.
Με την ευκαιρία της έκδοσης στα ελληνικά, του βιβλίου
του καθηγητή Claudio Mutti «Ο Μίρτσεα Ελιάντε και η Σιδηρά Φρουρά - η διανόηση
του Εθνικισμού στον Μεσοπόλεμο», συζητήσαμε με τον μεταφραστή και σχολιαστή του
βιβλίου Κωνσταντίνο Τσοπάνη.
Το βιβλίο πραγματεύεται την σχέση Ρουμάνων διανοουμένων
του Μεσοπολέμου, με την ρουμανική Λεγεώνα του Κ. Κοντρεάνου. Πώς εξηγείται η
στελέχωση ή το βραχύχρονο πέρασμα μεγάλων ονομάτων της ρουμανικής και
ευρωπαϊκής διανόησης από την Σιδηρά Φρουρά;
Η Σιδηρά Φρουρά, ή Λεγεώνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ όπως
ήταν το πρώτο της όνομα, υπήρξε κάτι πολύ περισσότερο από ένα πολιτικό κόμμα ή
ένα ιδεολογικό κίνημα που αίφνης αναφάνηκε στο πολιτικό στερέωμα της Ρουμανίας
του Μεσοπολέμου. Μπορούμε να πούμε ότι ήταν πολύ περισσότερο μια πίστη και μια
μεταφυσική, μια ακτιβιστική μορφή και ερμηνεία του Ορθοδόξου Μυστικισμού ο
οποίος γνώρισε μεγάλη άνθηση στην καθ' ημάς ανατολή. Ο Mircea Eliade είχε
γράψει κατά τον Μεσοπόλεμο το εξής πολύ χαρακτηριστικό κείμενο για την
ιδιοπροσωπεία της Σιδηράς Φρουράς: «Σήμερα όλος ο κόσμος βρίσκεται υπό το
σύμβολον της επαναστάσεως, αλλά ενώ άλλοι λαοί ζουν αυτήν την επανάσταση στο
όνομα ενός ταξικού αγώνος και μια οικονομικής υπεροχής (ο κομμουνισμός), ή του
Κράτους (ο Φασισμός), ή της Φυλής (ο Χιτλερισμός), η Λεγεωναρική Κίνηση
γεννήθηκε υπό το σύμβολο του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και θα θριαμβεύσει δια της θείας
χάριτος. Για αυτό, ενώ όλες οι σύγχρονες επαναστάσεις είναι
πολιτικές, η λεγεωναρική επανάσταση είναι πνευματική και χριστιανική. Ενώ όλες
οι σύγχρονες επαναστάσεις έχουν ως σκοπό την κατάληψη της εξουσίας από μια
κοινωνική τάξη ή από έναν άνθρωπο, η λεγεωναρική επανάσταση έχεις ως απώτατο
στόχο της τη σωτηρία του έθνους τη συμφιλίωση του ρουμανικού έθνους με τον
Θεό.» Κι είναι χαρακτηριστικό ότι αυτό το κείμενο το χρησιμοποίησε ο Capitan Codreanu
στην απολογία του ενώπιον του δικαστηρίου.
Ο Capitan Corneliu Codreanu βασίσθηκε ακριβώς επάνω
στην χριστιανική πίστη και το μυστικιστικό ή μυστικό αν θέλετε βίωμα
προκειμένου να δημιουργήσει στην πατρίδα του τον «Νέο Άνθρωπο». Και τα
κατάφερε! Έχοντας ο ίδιος όχι μόνο το ρητορικό χάρισμα, αλλά κι εκείνο της
πειθούς και της σκηνικής παρουσίας, πιστεύοντας όμως κυρίως και ο ίδιος σε αυτά
που κήρυττε, έχτισε βήμα προς βήμα μια μεταφυσική κι έναν ορθόδοξο μυστικισμό
του υπερεθνικισμού. Σαν άλλος βιβλικός προφήτης κατάφερε να αγγίζει με τους
λόγους του τις καρδιές των ανθρώπων και να τους κατακτά. Από εκεί και πέρα
όσοι, παρασυρμένοι από την φλόγα που είχαν ανάψει τα λόγια του μέσα τους,
αποφάσιζαν να τον ακολουθήσουν, κυριολεκτικώς μεταμορφώνοντο εσωτερικώς. Δεν
ήσαν πλέον τα απλά αγροτόπαιδα που τον είδαν να καταφθάνει στο χωριό τους επάνω
στο άσπρο του άλογο, περιβεβλημένο με την παραδοσιακή ρουμάνικη φορεσιά για να
τους μιλήσει. Ήσαν πυρσοί πυρφόροι που ένωναν την εσωτερική τους φλόγα με την
πυρκαγιά εκείνη του Αρχηγού, του Capitan Codreanu που είχε πυρπολήσει τις ψυχές
τους.
Έχοντας απόλυτη βεβαιότητα για τη μεταφυσική ορθότητα της επιλογής τους
ήταν έτοιμοι πλέον να πεθάνουν ή να πολεμήσουν και να σκοτώσουν προκειμένου να
επιτευχθεί ο υπέρτατος στόχος που δεν ήταν άλλος από τη σωτηρία της Πατρίδος. Μιας
Πατρίδος καθημαγμένης από τον σαπισμένο πολιτικό κόσμο της εποχής εκείνης ο
οποίος, κρυμμένος καλά πίσω από τη λάμψη των στολών και των αμφιέσεων κάθε
λογής που επέβαλλε το αυστηρό ανακτορικό πρωτόκολλο των Χοχετζόλερν Σιγκμαρίνεν
που βασίλευαν στη Ρουμανία, φρόντιζε μόνο να πλουτίζει ξεπουλώντας
κυριολεκτικώς πατρίδα και έθνος. «Muntii nostri aur poarta, dar noi cersim din
poarta in poarta», έλεγε με απόγνωση ο Ρουμάνικος λαός. Τα βουνά μας είναι
γεμάτα μεταλλεία χρυσού κι εμείς ζητιανεύουμε από πόρτα σε πόρτα για να
ζήσουμε. Οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, όπως η πετρελαιοφόρος ζώνη του
Πιτέστι - Πλοέστι, λίγα χιλιόμετρα έξω από το Βουκουρέστι, είχαν παραχωρηθεί σε
ξένα συμφέροντα και ο λαός δούλευε ως σκλάβος στους ξένους αφεντάδες. «Όποιος
αγάπησε τους ξένους, να φάνε την καρδιά του τα σκυλιά, το σπίτι του να ερημωθεί
και να έχει την καταρά του Έθνους!» έγραφε λίγα χρόνια πριν ο εθνικός ποιητής
της χώρας, Mihai Eminescu, πριν βρεθεί δολοφονημένος σε κάποιο σανατόριο.
Φυσικό ήταν όλη αυτή η αδικία να φλογίζει τις ψυχές των νέων και εκείνοι να
εξεγείρονται ζητώντας Δικαιοσύνη!
Κι αφού η μόνη πολιτική κίνηση που έδειχνε να
είναι αφοσιωμένη στα ιδανικά της Πατρίδος ήταν εκείνη της Σιδηράς Φρουράς, δεν
άργησαν να πυκνώσουν και οι νέοι φοιτητές και αυριανοί καθηγητές και
διανοούμενοι τις γραμμές της. Κι είναι αλήθεια ότι μορφές του πνεύματος, όπως ο
υπαρξιστής ελληνιστής πανεπιστημιακός καθηγητής Nae Ionescu, αλλά και άλλοι που
διακρίθηκα αργότερα στη διασπορά όπως ο μέγιστος των Θρησκειολόγων Mircea Eliade,
ο φιλόσοφος Emil Cioran, ο ποιητής και συγγραφέας Virgil Gheorgiu του οποίου το
έργο «25η ώρα» έγινε ταινία στο Χόλλυγουντ, αλλά κι άλλοι που προτίμησαν να
ακολουθήσουν την οδό του μαρτυρίου μαζί με την πατρίδα τους, μη εγκαταλείποντας
τη Ρουμανία όπως ο φιλόσοφος Constantin Noica και πόσοι άλλοι ακόμα πέρασαν από τις γραμμές της
Λεγεώνας βιώνοντας τη φυγή από την έρημο του κόσμου στον χώρο του πνεύματος και
του μεταφυσικού.
Ο Eliade είναι μια κατακυρωμένη προσωπικότητα στην
επιστήμη της θρησκειολογίας. Πού οφείλεται ότι δεν είναι ευρέως γνωστή η ένταξή του στην Σιδηρά Φρουρά
και πόσο επηρέασε την μετέπειτα πορεία του η επιλογή του αυτή;
Ο Mircea Eliade είναι για μένα ο μεγαλύτερος
θρησκειολόγος του περασμένου αιώνος και συνάμα και ο πιο αδικημένος. Και το λέω
αυτό διότι η ένταξη του στην Σιδηρά Φρουρά του κόστισε πάρα πολύ ήδη από τα
πρώτα χρόνια. Ας μην ξεχνάμε πως συνελήφθη ήδη προπολεμικώς στη Ρουμανία από τη
δικτατορική κυβέρνηση του Βασιλέως Καρόλου Β και ενεκλείσθη στο στρατόπεδο της
Miercurea Ciuc μαζί με πολλούς άλλους κορυφαίους Λεγεωναρίους. Αλλά και
έγκλειστος ακόμα δεν έπαυσε τη δράση του αφού παρέδιδε μαθήματα στους
φυλακισμένους Λεγεωναρίους. Το οριακό σημείο για τον ίδιο, σχετικώς με την
παραμονή του στη Λεγεώνα, ήταν προφανώς η δολοφονία του Capitan από τη Βασιλική
Ρουμανική Κυβέρνηση. Έκτοτε άρχισε να απομακρύνεται από τις γραμμές της Σιδηράς
Φρουράς αφού ήξερε καλά που ο κινητήριος μοχλός του κινήματος ήταν ο ίδιος ο
Capitan Codreanu. Και ο Capitan πλέον δεν υπήρχε. Το πολιτικό κατεστημένο της
χώρας, σάπιο και αμοραλιστικό εντελώς, είχε καταφέρει ένα καίριο πλήγμα στον
κύριο αντίπαλο του που ήταν η Σιδηρά Φρουρά. Ο Capitan ήταν νεκρός και για να
παραφράσουμε τους λόγους του Ταλεϋράνδου, ο Eliade αποφάσισε να μην ακολουθεί
ένα πτώμα.
Η χαρισματική προσωπικότης του Capitan, του μαγικού πρίγκηπα Φατ
Φρουμός των ρουμανικών θρύλων που θα έσωζε το Έθνος, ήταν αυτή που είχε θέλξει
τον ίδιο τον Eliade όπως και πάμπολλους άλλους. Τώρα που ο Capitan δεν είχε
πλέον φυσική παρουσία κι ενώ η χώρα κατελήφθη από τον Σοβιετικό Στρατό, o
Eliade ένοιωσε ότι δεν είχε πλέον πατρίδα να τον περιμένει κι ότι έπρεπε να
επιβιώσει στον ελεύθερο κόσμο, σε έναν κόσμο όμως που το να έχει υπάρξει
κάποιος σύμμαχος του Χίτλερ αρκούσε για να του στερήσει πάμπολλες δυνατότητες.
Αποφάσισε λοιπόν να «καλύψει» το «πέρασμα» του από τη Σιδηρά Φρουρά, αλλά ποτέ
δεν αρνήθηκε τη Μεταφυσική της. Στα γραπτά του Eliade των δεκαετιών του τριάντα
και του σαράντα - καθώς επίσης και στο μεταγενέστερο έργο του, αλλά με ένα λιγότερο
προφανή τρόπο - μπορείς κανείς να δει την επιθυμία του για την καταστροφή του
συγχρόνου κόσμου και την ίδρυση ενός νέου Reich. Για τον Eliade ο κόσμος που
δολοφόνησε τον Capitan Codreanu άξιζε μόνον να καταστραφεί κι αυτό ήταν το
μέλλον του. Ωστόσο ο κόσμος αυτός, τον οποίον ο Eliade καταδίκαζε στα κείμενα
του, πρόλαβε να του στερήσει το Νόμπελ τη δεκαετία του 1980 αποκαλύπτοντας,
σύμφωνα με τους διώκτες του, ότι ο
Eliade «ήταν ένας αμετανόητος αχρείος
Ρουμάνος εμιγκρέ, ένας Φασίστας αγκιτάτορας!»
Ο Κοντρεάνου και η Σιδηρά Φρουρά είναι ιδιαίτερα
αγαπητός στους Έλληνες Εθνικιστές ίσως και λόγω της θρησκείας. Πιστεύετε ότι η
Ορθόδοξη Πίστη και ο Εθνικισμός δύνανται να συμπλεύσουν;
Δυνατόν να συμπλεύσουν είναι και αυτό το απέδειξε η
Σιδηρά Φρουρά και οι χιλιάδες χριστιανών εθνικιστών μαρτύρων που αναφάνηκαν
μέσα από τις γραμμές της δίνοντας το αίμα τους χωρίς δεύτερη σκέψη για την
Πατρίδα! Κι αν αξίζει η μελέτη του θρησκευτικού εν πρώτοις, ρουμανικού αυτού
φαινομένου από τους Έλληνες είναι ακριβώς διότι αυτή η εμπνευσμένη ηγετική
μορφή του Capitan Codreanu, που επισφράγισε με την προσωπική του θυσία τα όσα
δίδασκε, κατάφερε ακριβώς να ενώσει και να αλληλοπεριχωρήσει την Ορθόδοξη Πίστη
και τον Εθνικισμό. Κατάφερε μάλιστα κάτι πολύ πιο πέρα από αυτό, να θεμελιώσει
τον Ορθόδοξο Μυστικισμό του Εθνικισμού κι αυτό είναι πάρα πολύ βασικό για
ομόδοξες της Ρουμανίας χώρες όπως η Ελλάδα. Ξέρετε κάτι; Βρισκόμαστε εν Ελλάδι
σε συγκεντρώσεις εθνικιστικές και αν έχετε τον χρόνο και την διάθεση να
ρωτήσετε έναν έκαστον των παρισταμένων σχετικά με την πολιτική και θρησκευτική
φιλοσοφία του θα τα χάσετε από το ποσό πολύ διαφορετικά πράματα πιθανώς να
πιστεύουν μεταξύ τους με τις απόψεις να κινούνται από την αρχαιοελληνική πίστη,
με όλες της τις εκφάνσεις, έως και την ακραιφνή χριστιανική πίστη.
Στη Ρουμανία
αντιθέτως ο Capitan Codreanu κατάφερε να ενώσει και θρησκευτικά τους
Λεγεωναρίους εντός των πλαισίων ενός χριστιανικού ορθοδόξου μυστικισμού του
Εθνικισμού. Ο Λεγεωνάριος ήταν πιστός Χριστιανός και δυνάμει, ανά πάσα στιγμή,
Χριστιανός Μάρτυς! Τις αντιδράσεις της επισήμου Ρουμανικής εκκλησίας στη δική
του θρησκευτική πίστη συνήθιζε να τις αντιμετωπίζει με τους λόγους του
Μπερδιάεφ: «Το δράμα του κόσμου συνίσταται στο ότι οι ψευτοχριστιανοί έχουν
καταλάβει θέσεις κι αξιώματα και οι πραγματικοί Χριστιανοί δε μπορούν να
εφαρμόσουν το Ευαγγέλιο» Απευθυνόμενος δε στους Λεγεωναρίους επαναλάμβανε τους
λόγους του Χοσέ Αντώνιο Πρίμο δε Ριβέρα προς τους Ισπανούς Φαλαγγίτες:
«Λεγεωνάριοι θαρσείτε! Εμάς θα μας δικαιώσει ο Θεός!» Και να είστε σίγουροι ότι
ο Θεός δικαιώνει, απλώς έχει τους δικούς του χρόνους.
Έχετε ασχοληθεί
συστηματικά με τον ρουμανικό εθνικισμό και τα πνευματικά κινήματα της χώρας
αυτής. Ποια είναι τα συγγραφικά και μεταφραστικά σας σχέδια για το μέλλον;
Η αλήθεια είναι ότι παρά το γεγονός των πολυπληθών
άρθρων, δοκιμίων, βιβλίων, μεταφράσεων όπως των πολύτομωνΑπομνημονευμάτων του Horia Sima, Comandant
της Σιδηράς Φρουράς, που έχω κατά καιρούς γράψει και μεταφράσει σχετικά με τη
χώρα και τον ρουμανικό ορθόδοξο Εθνικισμό, πάντα υποκύπτω στον πειρασμό να
γράψω και κάτι καινούριο ή να μεταφράσω κάποιο πολύ ενδιαφέρον έργο που πέφτει
στα χέρια μου. Κι ας μου στοιχίζουν όλα αυτά πολύτιμο χρόνο κι ενίοτε και υγεία
αφού είναι ένα έργο που με καθηλώνει σωματικά και με «στοιχειώνει» ψυχολογικά
μέχρι να το παραδώσω στη δημοσιότητα. Από την άλλη όμως, όταν βλέπεις δυο
κόσμους παράλληλους, κι αναφέρομαι στον ελληνικό και στον ρουμανικό Εθνικισμό,
δεν μπορείς παρά να προσπαθήσεις να τους φέρεις σε άμεση επαφή, γνωριμία κι αλληλοκατανόηση
κι ας αναλώσεις όλες σου τις δυνάμεις σε αυτόν τον αγώνα. Ξέρετε, δεν γίνεται,
ή μάλλον είναι μεγάλη αδικία, να μην έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά τα βιβλία
συγγραφέων όπως ο καθηγητής Claudio Mutti, που αφιέρωσαν τη ζωή τους στον
Εθνικισμό. Ή να μην έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά το έργο του μακαριστού
ελληνιστού καθηγητού του πανεπιστημίου της Σαλαμάνκα Miguel de Unamuno!Λες
μέσα σου, κάτι πρέπει να κάνω αφού έχω τη δυνατότητα κι όσο ακόμα έχω τις
δυνάμεις να το κάνω. Και προχωράς. Κι έτσι προκύπτουν νέες μεταφράσεις και νέα
έργα. Στα σκαριά τώρα είναι επίσης το βιβλίο του καθηγητού Claudio Mutti με
τίτλο: «Οι πένες του Αρχαγγέλου», που αποτελεί μια μελέτη στο έργο των μεγάλων
Ρουμάνων Εθνικιστών διανοουμένων, καθώς και μια σειρά βιβλίων με τίτλο «Με τον
Χριστό στη φυλακή. Μαρτυρίες Λεγεωναρίων πολιτικών κρατουμένων από τα
κομμουνιστικά κάτεργα».
Ο Ίων Δραγούμης έζησε σε μια εποχή αναταραχών και διαφόρων ζυμώσεων. Ο ελληνισμός δεν είχε ακόμα απελευθερωθεί και δεν είχε ενωθεί σε ένα κράτος. Κι όταν πια ενώθηκε ξεκίνησε ο Εθνικός Διχασμός και του οποίου τελικώς υπήρξε θύμα του. Ο Ίων Δραγούμης είδε τον Μεγάλο Πόλεμο που αργότερα ονομάστηκε Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Είδε επίσης την Οκτωβριανή Επανάσταση. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ξεκίνησαν να εμφανίζονται νέες ιδέες γύρω από το έθνος, το κράτος, την φυλή και την κοινωνία. Όμως ακόμα αυτές οι ιδέες δεν είχαν γίνει ούτε κινήματα, ούτε επαναστάσεις, ούτε είχαν εμφανιστεί ηγέτες, ούτε ακόμα αποτελούσαν μια ιδεολογία. Ο κόσμος ακόμα χωριζόταν σε μοναρχικούς και κοινοβουλευτικούς.
Σε εκείνη την εποχή το φαινόμενο μπολσεβικισμός άρχισε να ξεπροβάλλει από την Ρωσία ζητώντας να καταρρίψει τα πάντα χάριν της απελευθέρωσης της εργατικής τάξης η οποία θα πραγματοποιούσε δικτατορία. Ο Ίων Δραγούμης εξόριστος στην Κορσική μελετούσε την ιστορία που γραφόταν στις μέρες του από τις εφημερίδες. Έβλεπε το δίκιο των σοσιαλιστών και συμφωνούσε στην κοινωνική αλλαγή η οποία ήταν αναγκαία. Έπειτα όμως άρχισε να βλέπει ότι ο σοσιαλισμός αυτός ήθελε να ισοπεδώσει τα πάντα στο πέρασμα του. Κάτι δεν ήταν σωστό στην επανάσταση των μπολσεβίκων.
Λίγο νωρίτερα, στην Ιταλία, ένας άλλος άνθρωπος που επί 12 χρόνια αγωνιζόταν με πάθος για τον σοσιαλισμό, διαπίστωσε ότι αυτός ο σοσιαλισμός είχε κάτι λάθος. Ήταν ο Μπενίτο Μουσολίνι. Ο άνθρωπος που έγινε ο πατέρας του Φασισμού και τελικά συνταίριαξε τον εθνικισμό με την ορθή πλευρά του σοσιαλισμού. Διότι Φασισμός είναι ακριβώς αυτό: Εθνικισμός και σοσιαλισμός. Ο Φασισμός και ο Εθνικοσοσιαλισμός γεννήθηκαν σε μια εποχή που ήταν ανάγκη να αντιμετωπιστεί ο μαρξιστικός σοσιαλισμός. Ήταν ανάγκη να προστατευθούν οι αξίες που ανέκαθεν ήταν δεδομένες και δεν χωρούσαν αμφισβήτηση, αξίες που αποτελούσαν την σύσταση του πολιτισμού της Ευρώπης. Ποτέ ξανά στην ιστορία δεν είχαν αμφισβητηθεί οι αξίες των εθνών, η πατρίδα, η θρησκεία, η οικογένεια και η φυλή. Για αυτό και ο ίδιος ο Μουσολίνι είπε πως «τα πρώτα δύο χρόνια ο Φασισμός ήταν αντικόμμα κι όχι κόμμα»
Όλοι μας, λίγο πολύ,
έχουμε ακουστά τον όρο «goth». Τον χρησιμοποιούμε στις ημέρες μας συχνά
προκειμένου να κατατάξουμε υφολογικά (συνήθως) νεαρούς ντυμένους στα μαύρα, με
βαμμένα μαύρα νύχια και άλλες παρόμοιες αισθητικές επιλογές, οι οποίοι αποστασιοποιούνται
από τις κυρίαρχες πολιτιστικές τάσεις των καιρών μας. Λίγοι όμως είναι εκείνοι
που γνωρίζουν τις καταβολές της «γοτθικής υποκουλτούρας» από τον Ρομαντισμό.
Μολονότι στην ιστορία της Ευρώπης η γοτθική τέχνη αποτέλεσε μεσαιωνική έκφραση,
η οποία είχε να κάνει κυρίως με την αρχιτεκτονική των δυτικοευρωπαϊκών
χριστιανικών ναών, στη νεώτερη εποχή ο όρος ανανεώθηκε μέσα στα πλαίσια της
ρομαντικής κοσμοθέασης. Ο Ρομαντισμός ήταν ένα κίνημα με πολιτική,
καλλιτεχνική, φιλοσοφική και λογοτεχνική έκφραση. Η ρομαντική λογοτεχνία
αποτέλεσε το πεδίο από το οποίο γεννήθηκε η νεώτερη φανταστική λογοτεχνία και
τα επιμέρους ρεύματά της. Ένα εξ αυτών ήταν και εκείνο της «γοτθικής
φανταστικής λογοτεχνίας».
Μπορείτε να αγοράσετε «Το Μυστικό Ρόδο» ζητώντας το στα mail flefalo@gmail.com και kleospublications@gmail.com, καθώς επίσης και από τα βιβλιοπωλεία του κέντρου των Αθηνών
Solaris, Μπόταση 6
Comicon-shop, Σόλωνος 128
Tilt, Ασκληπιού 37
Η Γωνιά του Βιβλίου, Χαριλάου Τρικούπη 18
Ελεύθερη Σκέψις, Ιπποκράτους 112
Αλληλεγγύη των Φίλων, Χαριλάου Τρικούπη 14 (εντός στοάς)
Λόγχη, Πινδάρου 12 (Κολωνάκι) 2ος όροφος
της Θεσσαλονίκης
Η Άγνωστη Καντάθ, Αιμιλιανού Γρεβενών 6 (Πλατεία Ναυαρίνου)
Οι ρομαντικές «γοτθικές νουβέλες» αφηγούνταν ιστορίες τρόμου
και έλαβαν το χαρακτηριστικό «γοτθικές» από τα κτήρια με την μεσαιωνική
αισθητική στα οποία λάμβαναν χώρα οι υποθέσεις των πρώτων από αυτές. Το πρώτο
«γοτθικό» λογοτεχνικό έργο μας έρχεται από τον Άγγλο Οράτιο Ουόλπολ το 1764 και
συγκεκριμένα πρόκειται για «Το Κάστρο του Οτράντο». Έπειτα ακολούθησαν η Αν
Ράντκλιφ, ο Τσαρλς Ματσούριν, το ζεύγος Σέλλεϋ, ο Πολιντόρι, ο Βύρωνας και
άλλοι, που δημιούργησαν μια πολύ ισχυρή σχολή γοτθικής ρομαντικής λογοτεχνίας
τρόμου στην Βρετανία. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού μεγάλη απήχηση απέκτησαν
τα λογοτεχνικά έργα του Washington Irving που αφηγήθηκε τον θρύλο του «ακέφαλου
καβαλάρη» στο «Ο Θρύλος του Sleepy Hollow», το οποίο δημοσιεύθηκε το 1820. Ο
συγγραφέας έγραψε το βιβλίο αυτό βρισκόμενος στην Αγγλία και εμπνευσμένος από
ιστορίες Ολλανδών που είχαν ζήσει στο Hudson Valley της Νέας Υόρκης. Ωστόσο,
την πρωτοκαθεδρία στον αμερικανικό Ρομαντισμό αξίζει να αποδώσουμε στον Έντγκαρ
Άλαν Πόε (1809-1867).
Στην Γερμανία, επίσης, αναπτύχθηκε μια σπουδαία σχολή
γοτθικής ρομαντικής λογοτεχνίας με συγγραφείς όπως ο E.T.A Χόφμαν, ο Λούντβηχ
Τηκ, ο Χάινριχ φον Κλάιστ, ο φον Άρνιμ και άλλοι. Ακολούθησε η Γαλλία με τον
Θεόφιλο Γκωτιέ, τον Έκτορα Μπερλιόζ και τον Βίκτωρα Ουγκώ. Ο ακραίος ρομαντισμός ήταν πολύ διάσημος στην Αγγλία και τη
Γερμανία και ελαφρός λιγότερο στην Γαλλία, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την
δημιουργία νέων ειδών γοτθικής λογοτεχνίας. Στην Γερμανία είχαμε το
Schauerroman και στη Γαλλία το Georgia. Στην Γερμανία το «γοτθικό διήγημα»
έλαβε διαφορετικές διαστάσεις από το αγγλικό με αλλαγές στην πλοκή καθώς
βασίστηκε πάνω στη ζωή παράνομων, των ιπποτών και των στρατιωτών.
Αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη η εξάπλωση της επιρροής του
Ρομαντισμού συνδέθηκε με την άνθιση του γοτθικού μυθιστορήματος. Στην Ρωσία ο
Αλεξέι Τολστόι και στην Ουκρανία ο Ορέστι Σομώφ συνδύασαν την γοτθική
λογοτεχνία τρόμου με τις εθνικές τους παραδόσεις.. Επίσης, μολονότι ο Fyodor
Dostoyevsky χαρακτηρίζονταν από τους κριτικούς ως απλά ρομαντικός ή φανταστικός
λογοτέχνης, υπήρξαν άλλοι σπουδαίοι συγγραφείς όπως ο Nikolay Mikhailovich
Karamzin, που είναι ο πρώτος ο οποίος έγραψε γοτθικό διήγημα στην Ρωσική
Αυτοκρατορία, ο Ostrov Borngolm και ο Nikolay Ivanovich Gnedich. Τέλος, στην
Ελλάδα πολλά στοιχεία «γοτθικού τρόμου» ανιχνεύονται στα έργα των σπουδαίων
λογοτεχνών του ελληνικού Ρομαντισμού
όπως ήταν ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ανδρέας Κάλβος, οι αδελφοί Σούτσοι και ο
Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής. Ωστόσο και μετά το τέλος της εποχής του Ρομαντισμού υπήρξαν
νεορομαντικά πολιτιστικά ρεύματα που όχι μόνο κράτησαν την «γοτθική λογοτεχνία
τρόμου» ζωντανή αλλά και την ενδυνάμωσαν. Σημαντικοί εκπρόσωποι εκείνης της
εποχής ήταν οι Προραφαηλίτες (μία ομάδα από Άγγλους ζωγράφους, λογοτέχνες και
κριτικούς τέχνης που δημιουργήθηκε το 1848 από τους William Holman Hunt, John
Everett Milais, και Dante Gabriel Rossetti), ο Μπραμ Στόουκερ, ο Όσκαρ Ουάιλντ
(στου οποίου τα έργα ανιχνεύονται επιρροές του «γοτθικού μυθιστορήματος» χωρίς
όμως να μπορούμε να τα κατατάξουμε εξολοκλήρου σε αυτή την κατηγορία) και ο
Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον.
Σύμφωνα με τον David H. Richter η γοτθική λογοτεχνία
λαμβάνει χώρα σε ερειπωμένα κάστρα, εγκαταλελειμμένες εκκλησίες, κλειστοφοβικά
μοναστήρια και μοναχικούς δρόμους σε βουνά. Άλλα τυπικά χαρακτηριστικά είναι ο
σκληρός γονιός, ο απαίσιος ιερέας, ο γενναίος νικητής, η αβοήθητη ηρωίδα και
υπερφυσικά όντα όπως δαίμονες, βαμπίρ, φαντάσματα και τέρατα. Συχνά οι
πρωταγωνιστές είναι κακότυχοι, έχουν εσωτερικές συγκρούσεις και είναι αθώα
θύματα «διαβολικών» δυνάμεων με αποτέλεσμα πολύ συχνά τα θύματα να
τρελαίνονται. Όμως η γοτθική λογοτεχνική κουλτούρα δεν έχει μόνο αυτές τις
επιρροές αλλά αντλεί έμπνευση από την τέχνη, την φιλοσοφία (συνήθως την
υπαρξιακή φιλοσοφία) και τις παραδόσεις (Κελτικές, Χριστιανικές, Αιγυπτιακές
και παγανιστικές).
Το λογοτεχνικό αυτό κίνημα συνδέθηκε άμεσα και με την
γοτθική αναγεννησιακή αρχιτεκτονική της εποχής. Εξάλλου είναι εμφανές κι από το
περιεχόμενο των διηγημάτων οι αφηγήσεις των οποίων αφορούν υποθέσεις που
συνήθως λαμβάνουν τόπο σε ερειπωμένα κάστρα και εκκλησίες αυτής της
αρχιτεκτονικής. Συχνά οι λογοτέχνες εμπνέονταν από τέτοια ερείπια και έδωσαν σε
αυτά τον συμβολισμό της κατάπτωσης και καταστροφής των δημιουργημάτων των
ανθρώπων. Το ερείπιο, ως απομεινάρι του παραδοσιακά αυθεντικού, ως απόσπασμα
ενός Όλου το οποίο μπορεί να έχει χάσει την υλική του αρτιότητα αλλά υφίσταται
ως αρχέτυπη ιδέα, αποτέλεσε σημείο αναφοράς της ρομαντικής θεώρησης. Τον 20ο αιώνα ο όρος «γοτθική λογοτεχνία» συνέχισε να
χρησιμοποιείται, όχι όμως τόσο εκτενώς όσο την εποχή του Ρομαντισμού. Τα
«γοτθικά μυθιστορήματα» υπάγονται πλέον στην γενικότερη κατηγορία της
φανταστικής λογοτεχνίας τρόμου. Ωστόσο η ρομαντικά «γοτθική» αισθητική απλώθηκε
πέρα από την φανταστική λογοτεχνία ή τα comics και στον χώρο του
κινηματογράφου. Η σχέση του «γοτθικού τρόμου» με την μεγάλη οθόνη ήταν έντονη
από το πρώτο μισό του 20ου αιώνα μέχρι και τις ημέρες μας. Πλέον, σκηνοθέτες
όπως ο Τιμ Μπάρτον αποτελούν παραδείγματα της πιο ποιοτικής διασύνδεσης του
ρομαντικά «γοτθικού» στοιχείου με τον κινηματογράφο.
Το «Gothic» στην μουσική κουλτούρα της εποχής
μας
Στη νεότερη ευρωπαϊκή κουλτούρα ο όρος «goth» εμφανίστηκε
πρώτη φορά το 1967 από τον μουσικό κριτή John Stickney, ο οποίος θέλησε να
περιγράψει μια συνάντησή του με τον θρυλικό τραγουδιστή των Doors Jim Morrison,
λέγοντας χαρακτηριστικά «το τέλειο δωμάτιο για να τιμήσεις το gothic rock των
Doors». Επρόκειτο βέβαια για ένα σχήμα λόγου, το οποίο όμως εμπεριείχε το εξής
σημαντικό στοιχείο. Περιέγραφε μια rock μουσική τάση, βασιζόμενο στον όρο
«γοτθικό», όχι βάσει της αρχικής καλλιτεχνικής του προέλευσης από την
μεσαιωνική αρχιτεκτονική αλλά σύμφωνα με το νόημα που απέκτησε ο όρος μέσα από
τα ρομαντικά μυθιστορήματα τρόμου. Ο ίδιος όρος, με το ίδιο νόημα, χρησιμοποιήθηκε αργότερα για
να περιγράψει την ατμόσφαιραpost-punk
συγκροτημάτων όπως οι Siouxsie and the Banshees, οι Magazine και οιJoy Division στα τέλη του 1970. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980 εμφανίστηκαν πολλές
μπάντες παρόμοιων μουσικών και αισθητικών επιρροών όπως οι Bauhaus, οι Adam and
the Ants, οι The Cure, οι The Birthday Party, οι Southern Death Cult, οι
Specimen, Sex οι Gang Children, οι UK Decay, οι Virgin Prunes, οι Killing Joke
και πολλοί άλλοι.
Αλλά και σε πιο δυνατές rock φόρμες οι Sisters of Mercy και
οι Fields of the Nephilim αποτέλεσαν τα δυο σημεία αναφοράς του επονομαζόμενου
«γοτθικού rock». Μολονότι η χρήση του όρου στην μουσική κοινότητα είχε
ξεκινήσει από την δεκαετία του ’60, η «γοτθική» μουσική κουλτούρα απέκτησε
ξεχωριστό ρεύμα υποστηρικτών στα 90s με την εμφάνιση του gothic metal.
Επρόκειτο για ένα από τα πολλά παρακλάδια της σκηνής του heavy metal, το οποίο
συνδύαζε τις επιρροές των Sisters of Mercy και των Fields of the Nephilim με
μουσικούς δρόμους της«μεταλλικής»
μουσικής, διαθέτοντας στιχουργικές και αισθητικές αναφορές που άντλησαν τις
κύριες επιρροές τους από την ρομαντική λογοτεχνία. Με πρώτες μπάντες τους Paradise Lost, τους My Dying Bride
και τους Anathema από την Αγγλία, με τους Type O Negative από την Αμερική, τους
Tiamat από τη Σουηδία, τους The Gathering από την Ολλανδία, τους Theater of
Tragedy από την Νορβηγία (οι οποίοι ξεκίνησαν πρώτοι το χαρακτηριστικό «beauty
and the beast» στα φωνητικά της μπάντας, που είναι ο συνδυασμός υψηλών
γυναικείων φωνητικών με αργόσυρτα, αισθαντικά «γοτθικά», brutal αντρικά) το
«gothic metal» αποτέλεσε ιδιαίτερο υπο-κίνημα της heavy metal σκηνής. Αργότερα
ο «γοτθικός μεταλλικός ήχος» συνδέθηκε με neo metal και εναλλακτικές φόρμες.
Χαρακτηριστική εκδήλωση τέτοιων τάσεων υπήρξε η περίπτωση του Marilyn
Manson.
Η επιρροή του «γοτθικού» στοιχείου στην σκληρή μουσική
απλώθηκε ιδιαιτέρως κατά την δεκαετία του ’90 με αποτέλεσμα να γίνει
ανιχνεύσιμη και σε επιμέρους ρεύματα του heavy metal. Μπάντες όπως οι Cradle of
Filth, οι Theatres des Vampires και οι Moonspell έφεραν το gothic στοιχείο
κοντά στο ρεύμα του «black metal» ενώ συγκροτήματα όπως οι Tristania, οι Within
Temptation και οι Nightwish το συνέδεσαν με το symphonic metal. Επίσης οι Veni
Domine το μπόλιασαν με progressive και power metal φόρμες ενώ αργότερα το goth
συνδέθηκε σε κάποιες περιπτώσεις και με το πολύ ιδιαίτερο ύφος της neofolk
μουσικής σκηνής. Σήμερα το «gothic rock» και το «gothic metal» συνεχίζουν να
αποτελούν ιδιαίτερες σκηνές του σκληρού ήχου με διάσημες μπάντες όπως οι
Entwine, οι HIM, οι Lullacry, οι Poisonblack, οι Lacuna Coil και άλλοι. Αξίζει, σαφώς, να αναφέρουμε πως κατά την δεκαετία του 2000
η gothic αισθητική επηρέασε και το βραχύβιο μουσικό κίνημα των Emo. Όπως επίσης
και το ότι κατά την δεκαετία του ’90 το «gothic» στοιχείο διαπότισε σε μεγάλο
βαθμό την ηλεκτρονική μουσική με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί το ρεύμα του
electrogoth.
Η κουλτούρα της κοινότητας των εκφραστών του Gothic
Αλήθεια, τι είναι αυτό που κάνει το gothic τόσο ξεχωριστό
και το συνδέει με μουσικές τάσεις επί τριάντα χρόνια; Μα ασφαλώς η θεματολογία
του. Όπως έγραψα και στην αρχή, το gothic ανάγει τις αφετηρίες του στον
Ρομαντισμό και συγκεκριμένα στον «γοτθικό Ρομαντισμό», ως υποκατηγορία της
φανταστικής λογοτεχνίας. Στην νεότερη έκφρασή του το «γοτθικό στοιχείο»
διατηρεί ακόμη πολλές από τις ρομαντικές του καταβολές. «Tο να είσαι Goth, για
μένα, είναι να βλέπεις την ομορφιά και την επικείμενη καταστροφή ταυτόχρονα.
Για μένα είναι ο τελευταίος χορός καθώς οι τοίχοι γκρεμίζονται γύρω σου
-(Beatgrl σε ερώτηση τι είναι για σένα το Goth)». «Είναι η ικανότητα να
βρίσκεις την τέχνη εκεί που φαίνεται ότι απουσιάζει. Να βρίσκεις το φως στο
σκοτάδι και να το εν αγκαλιάζεις για όλη την αξία του-(Jennifer Mason σε
ερώτηση τι είναι για σένα το Goth)». Ενδιαφέρουσα είναι και η σχέση του goth με την θεματική του
θανάτου, στην οποία υπάρχει μεγάλη παρερμήνευση πολλές φορές και από τους
ίδιους τους «γκοθάδες». Σε γενικές γραμμές το gothic κίνημα θέλει να εκφράσει
την σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης και να εξωτερικεύσει σκέψεις
που οι άνθρωποι έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους και φοβούνται να
εκφράσουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο θάνατος.
Ο θάνατος και η ερμηνεία του ήταν πάντα μια θεμελιώδεις αρχή
για την ανθρωπότητα και συνδέθηκε με την τέχνη, τη θρησκεία και τη φιλοσοφία.
Σήμερα η επαφή που έχει ο άνθρωπος με τον θάνατο είναι συνήθως μέσω της
παρακολούθησης ειδήσεων, βιβλίων και ταινιών, δηλαδή έμμεση. Οι δυτικές
καταναλωτικές κοινωνίες που προκρίνουν την υλική ευμάρεια, τον φιλελευθερισμό,
το απτό κέδρος και τον ανθρωπισμό έχουν απωθήσει την θεματική του θανάτου, ως
κάτι που σηματοδοτεί το απόλυτο τέλος ενός υλιστικού κόσμου χωρίς μεταφυσικές
πίστεις. Οι άνθρωποι της εποχής μας έχουν απομακρύνει την σκέψη του θανάτου ως
ενδεχόμενου, καθώς τα φάρμακα έχουν αυξήσει τον μέσο όρο ζωής και οι κίνδυνοι
για την εξασφάλιση της διαβίωσης έχουν μειωθεί σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε σε
παλαιότερες εποχές. Αλλά και στην επικρατούσα φιλοσοφία της ζωής εκείνο που
σήμερα εκτιμάται είναι το απτό παρόν. Αντίθετα, στην ρομαντική παραδοσιοκρατική αντίληψη το παρόν
δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συνέχεια του παρελθόντος και ο προπομπός του
αύριο. Στα πλαίσια αυτής της σκέψης, ο θάνατος είναι η φυσική κατάληξη μιας
αέναης διαδοχής. Αν η μνήμη του χθες χαθεί, το σήμερα δεν έχει νόημα και το
αύριο φαντάζει άνευ προοπτικής. Σε μια γοητευτικά μακάβρια δήλωση της
νεορομαντικής του φιλοσοφίας, ο Γάλλος εθνικιστής λογοτέχνης Μωρίς Μπαρρές είχε
πει ότι αν δεν υπάρχουν νεκροταφεία, δεν υπάρχει έθνος. Έχει καταγραφεί σε πολλές
πηγές η συνήθεια των παλαιών ρομαντικών, από τους Γερμανούς του 18ου αιώνα
μέχρι τον Ίωνα Δραγούμη, να ρεμβάζουν την θέα νεκροταφείων, προκειμένου να
σηματοδοτήσουν το ότι οι τόποι του θανάτου είναι συνάμα και τόποι μνήμης
(τάφος -μνήμα), με την μνήμη να αποτελεί κεντρική νοητική δύναμη νοηματοδότησης
των πραγμάτων.
Οι «γκοθάδες» της εποχής μας έχουν υιοθετήσει αυτή την
συνήθεια στην οποία δίνουν όμως διαφορετική ερμηνεία. Το goth αναγνωρίζει την
ισορροπία μεταξύ φωτός και σκότους, ζωής και θανάτου χωρίς την απομάκρυνση,
άρνηση ή τον φόβο σε πολλά «αποκρουστικά» για τον μέσο άνθρωπο θέματα και έτσι
εξηγείται η συνήθειά των εκφραστών του να συχνάζουν σε νεκροταφεία. Πολλοί
πιστεύουν ότι το goth αντιπροσωπεύει το αναπόφευκτο του θανάτου και την ύπαρξη μιας
«σκοτεινής» πλευράς στην ανθρώπινη ζωή. Η ερωτική εμπειρία μεταξύ των gothsters είναι εξίσου
«περίεργη» σε αρκετές εκδοχές της. Και τούτο γιατί δεν είναι λίγες οι
περιπτώσεις που η «γοτθική» υπέρβαση των κοινών μέτρων της καθημερινότητας
αποκτά και αισθησιακές προεκτάσεις. Εξάλλου, ακόμη και στον ανδροκρατούμενο
χώρο του heavy metal το gothic παρακλάδι συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό γυναικών. Άρρηκτη είναι και η σχέση του gothic με το υπερφυσικό.
Μολονότι κάποιοι gothsters ακολουθούν την επικρατούσα ανά χώρα θρησκεία
υπάρχουν άλλοι που ακολουθούν παγανιστικές ατραπούς ή πιστεύουν στην μαγεία και
στην αύρα ενώ πολλές φορές πραγματοποιούν τελετές, οι οποίες σχεδόν ποτέ δεν
είναι επικίνδυνες, διότι το goth κίνημα δεν απαρτίζεται από ανθρώπους που
χρησιμοποιούν βία. Αρκετοί gothsters δείχνουν ενδιαφέρον για την λατρεία
σκοτεινών θεοτήτων της ευρωπαϊκής παράδοσης, όπως είναι η «μεγάλη μητέρα θεά»
και ο «κερατοφόρος θεός» και πολλές φορές υπάρχει η λανθασμένη ταύτισή τους με
τον Σατανά και τη Λιλλάκε (η αλλιώς Λίλιθ). Ωστόσο, θα έλεγε κανείς ότι η όλη
σχέση έχει μάλλον πολιτιστικά και αισθητικά γνωρίσματα κι όχι αληθινό
θρησκευτικό υπόβαθρο. Πρόκειται για μια ακόμη αισθητική διερεύνηση πεδίων με
σκοτεινή αισθητική, για καλλιτεχνική πράξη δηλαδή και όχι για αληθινή
θρησκευτική τάση.
Δυστυχώς ενώ η «γοτθική κουλτούρα» είναι ιστορικά
συνδεδεμένη με τον Ρομαντισμό και τον πολιτικό Ρομαντισμό, τα άτομα που
εκφράζουν την σύγχρονη «goth» εκδοχή της συνήθως προσανατολίζονται ιδεολογικά
σε φιλελεύθερες κατευθύνσεις. Η αισθητική ακρότητα του goth μάλλον συνοδεύεται
αντιφατικά από political correct ιδέες. Ενδεχομένως να συμβαίνει αυτό λόγω του
ότι κατά καιρούς οι gothsters έχουν δεχτεί «ρατσιστικές» επιθέσεις για την
εμφάνιση και την κουλτούρα τους αλλά και γιατί οι περισσότεροι είναι απλώς
έφηβοι που αδυνατούν να διακρίνουν την αληθινά ανατρεπτική ουσία του
Ρομαντισμού από τις προσφερόμενες –δήθεν αντισυστημικές ή επαναστατικές-
ελευθεριακές εκφράσεις του συρμού. Τούτο έχει φέρει συχνά την goth κοινότητα
κοντά σε queer, lgbt και αντιρατσιστικές οργανώσεις, κάτι που σε αρκετές
εκδοχές του καταλήγει να είναι εντελώς αντίθετο με την όλη ιδέα του Ρομαντισμού
αλλά και με την ίδια την «γοτθική» αισθητική. Φαίνεται πως η συστημική αφήγηση
της εξουσιαστικής δομής του μοντέρνου κόσμου, σε συνδυασμό με τις συνθήκες των
αστικών κοινωνιών κατάφεραν να αλώσουν ένα αγνό ρομαντικό πολιτιστικό κίνημα..
Μια ακόμα προσπάθεια των απανταχού ρομαντικών έπεσε στο κενό. Ως πότε ακόμα…
-wzor.jpg)
