«ΣΚΟΤΕΙΝΟΣ ΙΠΠΟΤΗΣ: Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ». ΝΙΤΣΕ, ΚΑΛΙ ΓΙΟΥΓΚΑ ΚΑΙ ΓΚΟΘΑΜ ΣΙΤΥ

του Γιώργου Πισσαλίδη

... Είναι καιρός λοιπόν να μιλήσουμε και εμείς για την δημοφιλέστερη ταινία της χρονιάς, (σ.σ. 2012) η οποία βρίθει από αναφορές στον Νίτσε και στην Παραδοσιoκρατική Σκέψη (Traditionalism) του Ιούλιου Έβολα και του Ρενέ Γκενόν. 

Πριν όμως από αυτό θα πρέπει να αναφερθούμε επί τροχάδει στα δύο προηγούμενα μέρη της τριλογίας. Ο νεαρός Μπρους Γουέην μετά την δολοφονία των γονιών περνάει μια σκοτεινή ψυχολογική περίοδο αυτοοικτιρμού, από την οποία που θα την βγάλει  η συνάντηση του με τον μυστηριώδη Ντάνκαν (Λίαμ Νέλσον) που θα τον μυήσει στο Ιπποτικό Πνεύμα. Ο Ντάνκαν είναι ο επιστάτης εκπαίδευσης της «Λεγεώνα των Σκιών» (League of Shadows), ενός  στρατού ιπποτών-ασκητών και μυημένων της Ανατολής, της οποίας ηγείται ο Ράς Αλ Γκούλ. Στην πραγματικότητα ο Ντάνκαν και ο Αλ Γκούλ είναι το ίδιο άτομο.

H Λεγεώνα αποδέχεται την άποψη περί κυκλικής πορείας της Ιστορίας και της Κάλι Γιούγκα, που αποδεχόταν ο Έβολα και ο Γκενόν. Ότι δηλαδή βρισκόμαστε σε μία τελείως παρακμιακή εποχή, που βρίσκεται εκεί λόγω μη αρμονίας με τις Κοσμικές Αρχές του κόσμου και χαρακτηρίζεται από κυριαρχία του υλισμού, πτώση των αξιών, πολιτική διαφθορά και άκρατο ατομικισμό. Κάποια στιγμή θα υπάρξει ένας καινούργιος και ανώτερος πολιτισμός (Σουράν Γιούγκα), ο οποίος θα προέλθει από τον θάνατο της Κάλι Γιούγκα, της σύγχρονης εποχής. Με αυτήν την προοπτική η αρχαία Ρώμη, το Λονδίνο νωρίτερα και σήμερα το Γκόθαμ Σίτυ (η Νέα Υόρκη;) συμβολίζουν την Κάλι Γιούγκα. Όμως όπως έλεγε και ο Έβολα, πρέπει κάποιοι που ξεπερνούν τον συνηθισμένο άνθρωπο να βοηθήσουν σε αυτήν την καταστροφή. Η «Λεγεώνα των Σκιών» εκπροσωπεί ακριβώς τέτοιους εβολικούς υπεράνθρωπους/επαναστάτες.

Από την Ινδική Σκέψη προέρχεται και η άρνηση του δυαδισμού καλού-κακού, που ασπάζεται η Λεγεώνα. Όταν όμως η μύηση συμπεριλαμβάνει την εκτέλεση ενός ανθρώπου, που υπήρξε δολοφόνος, ο Γουέην έρχεται σε σύγκρουση με τον Ντάνκαν, καταστρέφει το στρατόπεδο της «Λεγεώνας της Σκιάς» και επιστρέφει στο Γκόθαμ Σίτυ. Πριν όμως γίνει αυτό, ο Γουέην ανακαλύπτει ότι ο Ντάνκαν ήταν ο αληθινός Ρας Αλ Γκουλ. Με άλλα λόγια ο Γουέην πιστεύει στην γραμμική πορεία της ιστορίας και την δυνατότητα καλυτέρευσης μέσω της «προόδου», αλλά και της υιοθέτησης της «συμβατικής ηθικής» και του «δημοκρατικού» ανθρωπισμού της Δύσης. 

Από αυτήν την ηθική θα προσπαθήσει να τον βγάλει ο Τζόκερ του Dark Knight, δίνοντας του μια τελείως Νιτσεϊκή άποψη περί ηθικής, αλλά μάταια. Ο Γουέην παραμένει διχασμένος ανάμεσα στην φύση του υπερανθρώπου και του εξισωτισμού. Από την άλλη, από την στιγμή που η Αμερική αποδέχεται την συμβατική ηθική, τόσο ο Ρας Αλ Γκουλ, όσο και ο Τζόκερ (Χηθ Λότζερ), μοιάζουν ως οι κακοί της υπόθεσης. Πολλοί μάλιστα θα πουν ότι ανώτερες αξίες μπαίνουν στο στόμα  ψυχασθενών η κακών. Οι δε δύο πρώτες ταινίες είναι δοκίμια για το πως ακριβώς να έχεις δικαιοσύνη δίχως εκδίκηση και πως να πολεμάς τους κακούς, χωρίς να ξεπέσεις ο ίδιος στο κακό.

Στο τέλος του Dark Knight, o Γουέην και ο αρχιφύλακας Γκόρντον (Γκάρυ Όλντμαν) έχουν αποδεχθεί να αναλάβει ο πρώτος τα εγκλήματα του δημάρχου Χάρβεϋ Ντεντ, ο οποίος υπήρξε στην πραγματικότητα ο Διπρόσωπος. Και αυτό για να έχει το Γκόθαμ Σίτυ ένα πρότυπο δημάρχου ενάντια στο έγκλημα (ο Τζουλιάνι του Γκόθαμ Σίτυ;)  Με άλλα λόγια η ευημερία και η ασφάλεια του Γκόθαμ Σίτυ στηρίζεται σε ένα ψέμα, το οποίο οι δημιουργοί του πληρώνουν πικρά. Ο Γκόρντον χάνει την οικογένεια του από μια συμμορία και ο Μπάτμαν/Γουέην θεωρείται ως Νο1 εγκληματίας. Και έτσι μένει απομονωμένος στον πύργο του. 

Από την απομόνωση θα τον βγάλει η εμφάνιση της Κάτγουμαν (Αν Χάθαγουαίη) που του κλέβει ένα κολιέ διαμάντια αλλά και τα αποτυπώματα του. Μαζί του σε αυτήν επιστροφή έχει ως βοηθούς έχει τον πιστό του υπηρέτη Άλφρεντ (Μάικλ Κέην), τον Λούσιους Φοξ (Μόργκαν Φρήμαν) μία υποτιμημένη ιδιοφυία της τεχνολογίας που πολλές φορές τον καθοδηγεί και τον αστυνομικό Μπλέηκ. Η ίδια η Κατγούμαν απεχθάνεται τους πλούσιους, όπως  φαίνεται και από την κλασική της ατάκα «Θα καταλάβετε κύριε Γουέην ότι δεν μπορείτε να ζείτε τόσο πλούσια, αφήνοντας τα λίγα για εμάς τους υπόλοιπους». Υπάρχει και η Μιράντα (Μάριον Κοτιγιάρ) που θα προσπαθήσει να σώσει τις επιχειρήσεις του Γουέην και την οποία ο ίδιος ερωτεύεται.

Όμως η πραγματική απειλή του Γκόθαμ φαίνεται να είναι ο Μπέην, ένας πρώην μισθοφόρος της «Λεγεώνας της Σκιάς», που έχει οργανώσει ένα στρατό που ζει και εργάζεται στους υπονόμους. Με τον Μπέην έχουμε ένα αριστοκράτη/ πολεμιστή που απεχθάνεται το χρήμα και το Γκόθαμ σε πνευματικό επίπεδο. Έχουμε λοιπόν την σύγκρουση Αίματος και Χρήματος, που βλέπουμε στην «Παρακμή της Δύσεως» του Σπένγκλερ. Δεν είναι σύμπτωση ότι καταστρέφει τα δύο μεγαλύτερα σύμβολα της υλιστικής Αμερικής, το χρηματιστήριο και το στάδιο του μπέηζμπωλ. Ενώ είναι αυτός που διαλύει το ψέμα στο οποίο ζει το Γκόθαμ Σίτυ, απελευθερώνοντας έτσι όλες τις θετικές δυνάμεις που ζουν σε αυτό. 

Όμως μπερδεύει πολλούς, όταν ιδρύει ένα μπολσεβίκικου τύπου καθεστώς, που περνάει τους πλούσιους και τους εχθρούς της από λαϊκά δικαστήρια. Εδώ η επίθεση σε Αριστερά και το κίνημα «Καταλάβετε την Γουώλ Στρητ» είναι προφανής. Η Κατγούμαν, που απεχθάνεται τους Μπολσεβίκους περισσότερο από τους πλούσιους, αποφασίζει να συμμαχήσει με τον Μπάτμαν εναντίον του Μπέην. Ο οποίος Γουέην για να νικήσει τον Μπέην, θα πρέπει να μεταμορφωθεί (δηλαδή να ξεπεράσει τον εαυτό του) όταν θα κλεισθεί σε μια ιδιότυπη φυλακή κάπου στην Ανατολή. Ένα υπόγειο μέρος, από όπου ο μόνος που υποτίθεται ότι δραπέτευσε είναι ο απόγονος του Ρας Αλ Γκουλ, τον οποίο ο Γουέην ταυτίζει λανθασμένα με τον Μπέην.

Αυτό το Νιτσεϊκό ξεπέρασμα του εαυτού είναι το φιλοσοφικό νόημα της ταινίας, αλλά και ολόκληρης της τριλογίας. Στην αρχή της ταινίας ο Γουέην θρηνεί επί οκτώ χρόνια την Ρέητσελ, τον μεγάλο του έρωτα. Δηλαδή δεν έχει ξεπεράσει τα τραύματα του παρελθόντος, βρισκόμενος στο ίδιο σημείο που βρισκόταν πριν τον ανακαλύψει ο Ντάνκαν/Ρας Αλ Γκουλ. Όμως αυτήν την  φορά σέρνει και άλλους στον γκρεμό. Ήτοι τους εργαζόμενους στις επιχειρήσεις του και το ορφανοτροφείο, το οποίο χρηματοδοτεί. Δεν είναι σύμπτωση ότι δείχνεται ως σακάτης, πράγμα που έχει και την πνευματική του διάσταση. Από αυτήν την κατάσταση δεν πρόκειται να ξεφύγει ούτε με το τεχνητό πόδι ούτε με τα τεχνολογικά επιτεύγματα του Φοξ. Αντίθετα πρέπει να ξεπεράσει τους φόβους του και τις αδυναμίες του για να νικήσει τον Μπέην, ένα αληθινό μυημένο, που όπως λέει ο μέντορας Άλφρεντ «πολεμάει με την δύναμη της πίστης». Τώρα δε στην φυλακή πρέπει μια για πάντα να ξεπεράσει τις φοβίες του και τις αδυναμίες του.

Το τέλος έχει πολλές ανατροπές όσο αφορά τον αληθινό απόγονο του Γκουλ. Όμως παρόλη την νίκη των απλών ανθρώπων του Γκόθαμ, έχουμε μία πόλη που τόσο οι καλοί, όσο και οι κακοί θεωρούν ότι δεν αξίζει να την υπερασπισθεί κανείς. Για αυτό και οι δύο σωτήρες της εξαφανίζουν κάθε στοιχείο τους και εξαφανίζονται μια δια παντός. Όσο αφορά το καλλιτεχνικό επίπεδο, η ταινία είναι καλογυρισμένη, καλοερμηνευμένη και πιο πολύπλοκη από ότι περιμένουν οι περισσότεροι. Όμως δύσκολα θα συγκρίνεται με το δεύτερο θρυλικό μέρος που είχε τον καλύτερο «κακό» στην ιστορία του κινηματογράφου (ο Τζόκερ του Χήθερ Λόντζερ).