Αρβανίτες: η Δρακογενιά του Πύρρου και του Σκεντέρμπεη.
Άρθρο του Ίωνα Δραγούμη που δημοσιεύτηκε στον
«Νουμά» τον Φεβρουάριο του 1912 με την υπογραφή «ΙΔΑΣ».
«Νουμά» τον Φεβρουάριο του 1912 με την υπογραφή «ΙΔΑΣ».
ΑΡΒΑΝΙΤΙΑ
Το Σούλι πάει, μας το τραγούδησε σε πεντέξη εξαίρετες ζωγραφιές – μια σταλιά ρωμαντικές μονάχα μολονότι επιγραμματικές – ο κ. Βλαχογιάννης. Και με το Σούλι άρχισε να τελειόνει και η παράδοση του φαγωμού μας με τον Αρβανίτη. «Αρβανίτης» είναι ο Τουρκαλνός, ο Τόσκας, ο Γκέκας, που πάντα του σ’ αμαχή βρισκόταν με το Χριστιανό, το Ρωμιό, τον «Έλληνα», κι ακόμα σε κάποια μέρη, στην ‘Ηπειρο, βρίσκεται και τώρα.
Ο Ηπειρώτης είναι ο καλλίτερος συνάμα και ο χειρότερος σύμβουλος όσο για να καταλάβουμε, οι Αρβανιτάδες τι πράμα είναι και πως πρέπει να τους φερνόμαστε. Καλός σύμβουλος, για να σου χαρακτηρίσει τέλεια τον Αρβανίτη, τον ξέρει από την κορφή ως τα νύχια. Κακός σύμβουλος, για να σου υποβάλει πολιτική απέναντι στους Αρβανίτες στενή και κοντόφθαλμη.
Σου λέει άξαφνα πως ο Αρβανίτης είναι πονηρός, πλιατσικολόγος, ανόργωτος, πολεμιστής, στολιδιάρης – σαν κανένα όμορφο πουλί που δείχνει σαν άρματα τα φτερά του. Και πονηρός είναι και πλεονέχτης είναι και πρωτόγονος είναι και όλα τα άλλα που σου αριθμούν οι Ηπειρώτες τάχει. Μα όταν σου λεν τους μισούμε και πρέπει να τους μισείτε και σεις, γιατί στα μέρη μας, εκεί που συναπαντιόμαστε, οι Ρωμιοί και οι Αρβανίτες, μας τυραννούν και μας βασανίζουν επειδή έχουν την κυρίαρχη θρησκεία και την κυρίαρχη φυλή τους, τους Τούρκους, μαζί τους, δεν πρέπει η ταραχή για τα βάσανα των αδερφών μας να μας παραφέρνει. Άμα βρίσκει, όποιος και νάναι, απακούμπι και δύναμη, γίνεται τύραννος, ή καλλίτερα, άμα αντικρύσει κανένας άνθρωπο πιο αδύνατο του έρχεται να τον κάνει δούλο του. Λοιπόν τυραννούν οι Αρβανίτες.
Μα ας πάρουν αν θέλουν άρματα και οι χριστιανοί και ας τους τυραννίσουν κι αυτοί. Οι μπέηδες από τον Αλή-πασά έχουν κάμει χωριά ολόκληρα χριστιανικά, τσιφλίκια τους. Η Τουρκία κληρονόμησε κι αυτή μερικά καταπατημένα χριστιανικά τσιφλίκια από τον ίδιο τον Αλή, όταν τον κατέστρεψε. Ο δραγάτης ο Αρβανίτης τυραννάει κι αυτός, ο χωροφύλακας είτε Τούρκος είτε Αρβανίτης (το ίδιο κάνει το κάτω κάτω της γραφής) κι αυτός βασανιστής, ο δεκατιστής που παίρνει τα βασιλικά δοσίματα, τύραννος κι αυτός, και Αρβανίτης τις περισσότερες φορές.Είναι φυσικό λοιπόν οι Ρωμιοί να σιχαίνονται τον Αρβανίτη, στην Ήπειρο. Ως τόσο ούτε η Αρβανιτιά βρίσκεται στην ‘Ηπειρο ούτε οι Ηπειρώτες είναι όλοι οι Έλληνες.
Σφυριά και αμόνια πολεμάν, την ώρα τούτη, για να φτειάξουν μιαν Αρβανιτιά. Οι Αρβανίτες, ενώ ήταν Αρβανίτες πάντα, δεν έλαβαν συνείδηση εθνική ξεχωριστή από τους Τούρκους παρά στα τελευταία χρόνια και πάλι όχι όλοι. Είναι ακόμα χωρισμένοι σε φυλές, σε οικογένειες, σε αρχηγούς, που τρώγονται αναμεταξύ τους και εκδικιούνται, και σε πολλά μέρη δεν εχώρισαν ακόμα οι Αρβανίτες καθαρά τον εαυτόν τους από τον Τούρκο. Μα ολοένα γίνεται το έθνος το Αρβανίτικο μέσα στην συνείδηση των Αρβανιτάδων. Άρχισαν από το 19ον αιώνα οι Τόσκηδες και προπάντων μερικοί χριστιανοί – οι πιο διανοητικοί να πούμε Αρβανίτες – να δείχνουν στους άλλους πως είναι ξεχωριστό από τους Τούρκους έθνος. Η ελληνική γειτονιά τους επηρέασε βέβαια σ’ αυτό, και η μόρφωση που δώκαμε μείς στους χριστιανούς. Βάλθηκαν και οι Μιρδίτες, οι καθολικοί, η παπιστάνικη προπαγάντα και τα σκολειά τους, να δώσουν και στους Γκέκηδες να καταλάβουν πως είναι προπάντων Αρβανίτες.
Τα προνόμια της ασυδοσίας και της οπλοφορίας των Γκέκηδων, αποτέλεσμα της αδυναμίας των Τούρκων να τους επιβληθούν, άρχισαν να γίνονται αφορμή να ξυπνούν και τούτοι εθνικά, από τον καιρό που αποφάσισε το Τούρκικο το κράτος να μεταρρυθμίζεται ευρωπαϊκά με ταχτικές στρατολογίες, ταχτικούς φόρους, συγκεντρωτικά συστήματα και άλλα τέτοια καμώματα ξένα στους Τούρκους.Άμα θέλησε το κράτος, δηλαδή η Πύλη, να χτυπήσει τα αρβανίτικα προνόμια, πάλεψαν οι Αρβανίτες και χύθηκε αίμα. Και κάθε χρόνο τώρα γίνεται και από μια τέτοια αιματοχυσία. Το αίμα αυτό έσκαψε βάραθρο βαθύ που ξεχώρισε τους Αρβανίτες, τους εγδικητές, από τους Τούρκους τους καταχτητές, που θέλησαν να μεταμορφωθούν μονομερώς σε μεταρρυθμιστές. Αφότου μάλιστα και τούτοι κατάντησαν ν’ αποχτήσουν εθνική συνείδηση και ο εθνικισμός τους έφερε το σύνταγμα στην Τουρκία, όπως οι άλλοι οι Μουσουλμάνοι, οι Κούρδοι και οι Άραβες, έτσι και οι Τουρκαλβανοί συναιστάνθηκαν καθαρότερα την ξεχωριστή τους υπόσταση, το εθνικό τους είναι.