Μιγκέλ Σερράνο: «Ο θάνατος του Έζρα Πάουντ» (Κύκνειον Άσμα)

Μετάφραση: Βασίλειος Τραγάρας

 Εισαγωγικό Σημείωμα

Το συγκεκριμένο άρθρο του Μιγκέλ Σερράνο δημοσιεύθηκε στη στήλη «Κριτικές Βιβλίων» της δημοφιλέστερης εφημερίδας της Χιλής, Ελ Μερκούριο, στις 2 Νοεμβρίου  2002.

Ο θάνατος του Έζρα Πάουντ

του Μιγκέλ Σερράνο

     Ο Έζρα Πάουντ πέθανε στη Βενετία, στις 2 Νοεμβρίου 1972, λιγότερο από πέντε έτη μετά τη συνέντευξή μας. Βρισκόμουν στην Ισπανία, διασχίζοντας εκείνη τη σκληρή και αρχαία γη. Είχα μόλις επισκεφτεί τη Ρόντα, κάτω στον Νότο, την πόλη πάνω από την άβυσσο, εκεί όπου έζησε για λίγο διάστημα ο Ρίλκε. Διάβαζα τις επιστολές του από τον Πάουντ σε ένα μικρό μουσείο που είχαν εγείρει οι Ισπανοί, στο ξενοδοχείο στο οποίο κάποτε διέμενε ο Ρίλκε - τις ερωτικές επιστολές του ιδίου προς τη Λου Σαλoμέ, που ήταν επίσης αγαπημένη και μούσα του Νίτσε. Στοχάστηκα το γεγονός ότι οι Ισπανοί είχαν αποτίσει φόρο τιμής σε αυτόν τον παγκόσμιο ποιητή, ο οποίος είχε κάποτε βαδίσει, για λίγο, στο ιστορικό και θρυλικό τους χώμα. 

Αργότερα, προχώρησα βόρεια, προς μια μικρή πόλη πλησίον της Μαδρίτης - το Μεδιναθέλι, εκεί όπου ο Θιδ, κάποτε, αναζήτησε καταφύγιο κατά την εξορία του - μια πόλη από πέτρες και ερείπια, ρωμαϊκά και βησιγοτθικά, γεμάτη με ένα ιβηρικό μυστήριο, ίσως κελτικό, δρυϊδικό. Η πόλη βρίσκεται πάνω σε μια απότομη πλαγιά, επάνω σε έναν λόφο, κι έχει θέα μια ξερή, άγονη θάλασσα κίτρινων, σεληνιακών κυμάτων. Είναι σαν μια εικόνα από έναν νεκρό πλανήτη. Κατά καιρούς, στον μακρινό ορίζοντα, εμφανίζεται ένα μοναχικό δέντρο, τοποθετημένο εκεί από την ομορφιά, από κάποιον ο οποίος απολαμβάνει τη διαμόρφωση του τοπίου της Καστίλης, ούτως ώστε να το ατενίσουν αργότερα από την κορυφή του Μεδιναθέλι, μέσα από την παλαιά ρωμαϊκή Καμάρα, από τα απομεινάρια ενός αρχαίου οχυρού.

     Πληροφορήθηκα τον θάνατο του Έζρα Πάουντ στη Μαδρίτη, από τις εφημερίδες. Οι Ισπανοί τον τίμησαν εγκάρδια. Ο Εουχένιο Μόντες μου μίλησε για την κηδεία στη Βενετία, στην οποία μεταφέρθηκα με τη φαντασία μου, στο μικρό του διαμέρισμα στην οδό Κουερίνι, βλέποντάς τον να ετοιμάζεται για το τελευταίο του ταξίδι, επάνω σε μια σκοτεινή γόνδολα, μέσα από τα κανάλια, προς το νεκροταφείο στο νησί του Σαν Μικέλε. Ο δημοσιογράφος Εουχένιο Μόντες μου είπε ότι κατά τη διάρκεια της τελευταίας συνέντευξης που είχε με τον ποιητή - μάλλον πολλά χρόνια πριν - ο τελευταίος τον ρώτησε: «Συνεχίζουν να κακαρίζουν την αυγή, στο Μεδιναθέλι, οι πετεινοί του Θιδ;» Και πρόσθεσε ότι ο Πάουντ είχε επισκεφθεί το Μεδιναθέλι το 1906, ακολουθώντας τη διαδρομή του Θιδ. Ο Πάουντ αγαπούσε το «Ποίημα του Θιδ», το οποίο θεωρούσε ανώτερο και από το «Άσμα του Ρολάνδου». Είχε επισκεφθεί την Ισπανία ούτως ώστε να επαναλάβει εκείνη τη διαδρομή, τον «Δρόμο του Καμπεαδόρ». Έτσι, έφτασε σε αυτό το μυστήριο χωριό που βρισκόταν ψηλά και που παραμένει όπως ήταν κατά την εποχή του Μεσαίωνα.

     Για μια ακόμη φορά, βρήκα τον εαυτό μου σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, αυτή τη φορά στη Μαδρίτη. Ήταν απόγευμα και ήθελα να συνεχίσω έναν διάλογο - που διακόπηκε ένα απόγευμα στη Βενετία - με το φάντασμα του φίλου μου που είχε φύγει για πάντα. Το φάντασμα ήλθε και κάθισε επάνω σε μια καρέκλα, δεν ξέρω πού, σίγουρα όχι σε εκείνο το δωμάτιο ξενοδοχείου, και άρχισε να μιλάει - να μιλάει, όπως έκανε κάποτε, πολύ καιρό πριν. Ήταν νέος ξανά και απήγγειλε κοσμικά ποιήματα· είπε αθάνατα, πανέμορφα, αχανή πράγματα, όπως είναι άλλωστε η πόλη της Βενετίας, το τοπίο της Καστίλης, τα όρη και η σελήνη. Άκουσα αυτά που είπε και μετά τα ξέχασα. Διότι τέτοια πράγματα ξεχνιούνται και δεν θα πρέπει να τα ξαναθυμάται κανείς.

 Ένα Μνημείο στο Μεδιναθέλι

Μετά από λίγες ημέρες, επέστρεψα στο Μεδιναθέλι. Βρήκα εκείνον τον άνδρα από τη Χιλή που ζούσε πλέον εκεί, τον καθηγητή Φερνάντο δελ Τόρο Γκάρλαντ. Μιλήσαμε. Μου μίλησε επίσης για το άρθρο του Εουχένιο Μόντες, μα και για με τα λόγια του Πάουντ και τους πετεινούς του Θιδ. Του είχε έλθει η ιδέα να προτείνει στις ισπανικές αρχές να εγερθεί ένα μνημείο του Πάουντ στο Μεδιναθέλι, ώστε να καταγραφεί εκείνη η φράση μα και το πέρασμα του σπουδαίου Αμερικανού ποιητή από εκείνες τις επικράτειες κατά τις αρχές του αιώνα. Ενθάρρυνα την απόφασή του. Από κείνη τη στιγμή βρισκόμασταν σε επαφή, προσωπική ή δι’ αλληλογραφίας. Κατά συνέπεια, ακολούθησα τα σκαμπανεβάσματα των προσπαθειών του. Οι ισπανικές αρχές της πόλης και μερικοί φίλοι στη Μαδρίτη συνεργάστηκαν με ενθουσιασμό. Λαξευτές και λιθοπελεκητές μετέφεραν με τα μουλάρια τους, μέσα από τον σκληρό χιονιά του χειμώνα, έναν τεράστιο, σφυροκοπημένο από τις χιλιετίες, ογκόλιθο, από τα βουνά της Κελτιβηρίας. Μεσαιωνικοί σιδηρουργοί σφυρηλάτησαν γράμματα παλαιά και απλά επάνω στον λίθο, τη ρήση του Πάουντ: «Συνεχίζουν να κακαρίζουν την αυγή, στο Μεδιναθέλι, οι πετεινοί του Θιδ;» 

για την συνέχεια στον σύνδεσμο εδώ