Ramiro Ledesma Ramos, Φασίστας και Φιλόσοφος που δολοφονήθηκε ακριβώς 85 χρόνια πριν! (23.05.1905 - 29.10.1936)

 

του Κωνσταντίνου Μποβιάτσου

Μεταξύ των διάφορων Φασιστών ηγετών που εμφανίστηκαν σχεδόν παντού στην Ευρώπη μεταξύ των δύο πολέμων, η φιγούρα του Ισπανού Ramiro Ledesma Ramos, δεν έχει προκαλέσει ποτέ μεγάλο ενδιαφέρον στους ιστορικούς, τουλάχιστον από αυτή την πλευρά των Πυρηναίων.        

Οι λόγοι είναι προφανείς: είναι ένας ηγέτης που όχι μόνο δεν ανέβηκε ποτέ στην εξουσία, αλλά που ακόμα και στο δικό του περιβάλλον έπρεπε να ζήσει με διάφορες άλλες, περισσότερο ή λιγότερο χαρισματικές φιγούρες, σκεφτείτε μόνο τον José Antonio Primo de Rivera και τον Onesimo Redondo, αλλά και ηγέτες που προέρχονται από τον στρατιωτικό και κληρικο - αντιδραστικό κόσμο, όπως ο ίδιος ο Francisco Franco. Συνολικά, η Juntas de ofensiva nacional - sindicalista που ιδρύθηκε από τον Ledesma δεν είχε ποτέ μαζικούς οπαδούς, ούτε ο ηγέτης Zamorano (γεννήθηκε στο Alfaraz de Sayago, στην επαρχία Zamora, το 1905) είχε ποτέ ρητορικό ταλέντο ή οργανωτική ιδιοφυΐα  ίσα με αυτά του Μουσολίνι και του Χίτλερ.

Η σημασία του, όμως, βρίσκεται αλλού. Όπως έγραψε ο καθηγητής και μελετητής της Ισπανικής δεξιάς, Pedro Carlos González Cuevas, «ο Ramiro Ledesma Ramos είναι ο μεγαλύτερος θεωρητικός του Ισπανικού Φασισμού. Οι περισσότερες από τις ιδέες του Falangist ή του National Syndicalist προέρχονται από το έργο του. Στο πλευρό του, ο Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα και ακόμη και ο Ernesto Giménez Caballero καταλαμβάνουν έναν ρόλο επιγόνων».

Αλλά υπάρχουν και άλλα: ο Ramiro Ledesma δεν ήταν μόνο ένας γενικός πολιτικός θεωρητικός, αλλά ένας αληθινός φιλόσοφος. Οι φιλοσοφικές ρίζες των Φασισμών και η επίδραση της φιλοσοφίας στους ηγέτες αυτών των κινημάτων έχουν διερευνηθεί μόνο τα τελευταία χρόνια. Στην περίπτωση του Ισπανού πολιτικού, ωστόσο, η αλληλοδιείσδυση μεταξύ Φασισμού και φιλοσοφίας γίνεται ακόμη πιο στενή: ο Ramiro είναι φιλόσοφος με την σωστή έννοια, με πανεπιστημιακό υπόβαθρο, συστηματικές σπουδές και μια πολύ σεβαστή γραπτή παραγωγή για το θέμα. Αρκεί να αναφέρουμε ότι οι πρώτες αναφορές του Μάρτιν Χάιντεγκερ στα ισπανικά είναι πολύ πιθανό να βρεθούν σε κάποια άρθρα που δημοσιεύθηκαν από τον ιδρυτή των Jons.

Εξέγερση ενάντια στον αστικό κόσμο

Οι βιογράφοι συνήθως διακρίνουν τρεις φάσεις στη ζωή του Ledesma Ramos: μια λογοτεχνική φάση, η οποία διήρκεσε μέχρι το 1925, μια φιλοσοφική φάση, που αναπτύχθηκε μεταξύ 1925 και 1930, και, μετά από εκείνο το έτος, μια πολιτική φάση, που εγκαινιάστηκε το 1931 με την κυκλοφορία του εβδομαδιαίου περιοδικού το La Conquista del Estado και την ίδρυση, την ίδια περίοδο, των Jons, (που το 1934 θα συγχωνευθούν με τη Falange, ακόμα κι αν ο Ramiro εγκαταλείψει το ενιαίο κόμμα λίγο αργότερα, λόγω ιδεολογικών διαφορών). Ειδικά στο περιοδικό αυτό ο Ramiro  θα επαναλάβει επανειλημμένα την απόρριψη του για την μαρξιστική ταξική πάλη και τον αστικό κοινοβουλευτισμό για τη συγκρότηση μιας νέας «κατάστασης εργασίας», στη βάση του Ιταλικού Φασισμού: κορπορατισμός, κοινωνικοποίηση εταιρειών και μέσων παραγωγής, εθνικός συνδικαλισμός.

Ας παραμείνουμε λίγο εδώ (πριν προχωρήσουμε να δούμε τον Ramiro σαν φιλόσοφο). Στο κεντρικό επίκεντρο της σκέψης του θα είναι η κυριαρχία του κράτους. Για τον Ramiro, το νέο κράτος θα είναι εποικοδομητικό και δημιουργικό. Θα υποκαταστήσει άτομα και ομάδες και η απόλυτη κυριαρχία θα κατοικεί μόνο σε αυτό. Η πραγματοποίηση όλων των πολιτικών, πολιτιστικών και οικονομικών αξιών εναπόκειται στο κράτος. Έτσι το νέο κράτος θα επιβάλει τη συνδικαλιστική δόμηση της οικονομίας, η οποία όμως εξαλείφει τον αγώνα μεταξύ των κοινωνικών τάξεων για την ίδρυση μιας ενιαίας τάξης βασισμένης στην εθνική αλληλεγγύη. Οι οικονομικές δυνάμεις θα συμμετέχουν ανά πάσα στιγμή στα υψηλά άκρα του κράτους.

Συνολικά, το La Conquista del Estado θα έχει μόνο 23 εκδόσεις. Ανεστάλη πολλές φορές η κυκλοφορία του και δεν έλαβε βοήθεια ή επιδοτήσεις κανενός είδους. Το επαναστατικό του στυλ ως φωνή ενάντια στο ρεύμα και σε αντίθεση με τη Δημοκρατία θα οδηγήσει τον Ramiro Ledesma Ramos να γνωρίσει τις ισπανικές φυλακές. Στο τελευταίο τεύχος του Ιουνίου 1931, προτρέπει σε ένοπλη εξέγερση ενάντια στην πολιτική που πουλήθηκε στους ξένους, ενάντια στους μαρξιστές διεθνείς που επιβουλεύονται τη διάλυση της πατρίδας. Η βία ως η πρώτη αποστολή του στο The Conquest of the Estado.

Ας επιστρέψουμε όμως στον «άλλόν» Ramiro, όπου  υπάρχουν προφανώς έντονα στοιχεία συνέχειας μεταξύ των τριών φάσεων. Η λογοτεχνική του παραγωγή, για παράδειγμα, είναι γεμάτη φιλοσοφικά και πολιτικά περιεχόμενα. Οι τίτλοι των μυθιστορημάτων και των διηγημάτων αυτής της περιόδου είναι εύγλωττοι: El fracaso de Eva, La hora romántica, El joven suicida, El vacío (cuento metafísico). Πρωταγωνιστές αυτών των γραφών είναι πάντα νέοι άνθρωποι δύσπιστοι απέναντι στην αστική πραγματικότητα που τους περιβάλλει, παλεύοντας ενάντια στον υλικό κόσμο και όχι σπάνια φτάνοντας στην αυτοκτονία. Κι όμως, η γενική οπτική των μυθιστορημάτων δεν είναι απαισιόδοξη, αλλά βιταλιστική.

Αλλά το πιο σημαντικό μυθιστόρημα του Ramiro είναι αναμφίβολα το El sello de la muerte, το οποίο έχει τον εξαιρετικά Νιτσεϊκό υπότιτλο του La voluntad al servicio de las ansias de superación: Poderío y grandeza intelectual. (Η θέληση στην υπηρεσία της επιθυμίας για υπεροχή: Δύναμη και πνευματικό μεγαλείο). Το κείμενο, γεμάτο από ρητές Νιτσεϊκές παραπομπές, είναι αφιερωμένο στον Miguel de Unamuno. Και είναι ακριβώς οι σχέσεις του Ledesma Ramos με τον Unamuno και τον Ortega y Gasset, τους δύο γίγαντες του Ισπανικού πολιτισμού του εικοστού αιώνα, που φαίνεται να είναι σχέσεις κρίσιμες.

Για τον Unamuno, ο Ramiro εκτιμά την αίσθηση του τραγικού και την κατάρριψη του ορθολογισμού, τη Νιτσεϊκή επανερμηνεία του Κιχώτη, την οποία ο ίδιος θα επαναλανσάρει στον ύμνο του στον βιταλισμό που είναι το El Quijote y el nuestro tiempo. Μέσω του Ortega εξοικειώθηκε με τη σχολή του Marburg, τον υπαρξισμό και τον Heidegger, εκτιμώντας επίσης τις κοινωνιολογικές προτάσεις που περιέχονται στα España invertebrada και La rebelión de las mas. Ο νεαρός διανοούμενος προσπαθεί να εμπλέξει και τους δύο στα μεταπολιτικά του σχέδια, αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι το έργο πολιτιστικής ανανέωσης που επιτελούν οι δύο συγγραφείς δεν ανταποκρίνεται στην ίδια πολιτική πρωτοπορία.

Στον Unamuno θα στείλει επίσης το μανιφέστο του για την «κατάκτηση του κράτους», αλλά ο στοχαστής θα απαντήσει με πολύ καυστικό τρόπο, γκρεμίζοντας το πνεύμα του εγγράφου. Ωστόσο, ο μελετητής Luciano Casali επισημαίνει ότι με τον Ortega «τεκμηριώνεται μια συνέχεια σχέσεων μεταξύ μαθητή και δασκάλου και μια εμπιστοσύνη που μπορεί να μας κάνει να πιστέψουμε ότι η «κάθοδος του Ledesma στο πεδίο » [...] δεν πραγματοποιήθηκε ακούσια , αλλά συναινώντας - αν όχι και διεγερτικά - ο ίδιος ο Ortega».

Ένας ολοκληρωμένος στοχαστής

Η φιλοσοφική εκπαίδευση του Ramiro, ωστόσο, δεν θα έχει να κάνει μόνο σε άμεσες επαφές, αλλά θα ακολουθήσει και ακαδημαϊκό δρόμο, όπως ήδη αναφέρθηκε. Ο νεαρός ακτιβιστής, μάλιστα, γράφτηκε στη φιλοσοφία, στα μαθηματικά και στη χημεία στο Κεντρικό Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης (τους δύο επιστημονικούς κλάδους, ωστόσο, θα εγκαταλείψει στην πορεία).

Για να διαβάσει τα κείμενα στην αρχική τους γλώσσα, έμαθε  γαλλικά και γερμανικά. Εμβαθύνει τον γερμανικό ιδεαλισμό, τον Hegel, ιδιαίτερα τον Fichte, και τον νόμο του Croce και του Gentile στις γαλλικές μεταφράσεις (Ce qui est vivant et ce qui est mort de la philosophie de Hegel και l'Esprit acte pur), από τα οποία αντλεί την ηθική αντίληψη. του Κράτους. Επίσης, ασχολείται με τον Freud, τον Einstein και τον Scheler. Στο περιθώριο της ιδιαίτερα «γερμανικής» πολιτιστικής του διαδρομής πρέπει να αναφερθεί και η αγάπη του για τον Richard Wagner.

Το 1926 άρχισε να συνεργάζεται στο La Gaceta Literaria, σε σκηνοθεσία Ernesto Giménez Caballero, ενώ από το 1929 έγραψε στην περίφημη Revista de Occidente, που ίδρυσε ο Ortega y Gasset. Τα άρθρα φιλοσοφίας που δημοσιεύονται σε αυτά τα περιοδικά θα συλλεχθούν μετά θάνατον το 1941 σε έναν τόμο τον Escritos filosóficos. Τρία άρθρα φαίνονται ιδιαίτερα σημαντικά, που δημοσιεύθηκαν μεταξύ Φεβρουαρίου και Απριλίου 1930 και στη συνέχεια συγκεντρώθηκαν σε ένα μόνο κείμενο, στο οποίο ο Ramiro πραγματεύεται τα θέματα που πραγματοποίησε ο Martin Heidegger στο Was ist Metaphysik.

Ο Ισπανός επικεντρώνεται στα επιχειρήματα του Γερμανού στοχαστή, αντιμετωπίζοντας τη θεμελιώδη σχέση του ανθρώπου με το Τίποτα και την αγωνία ως το υπαρξιακό σημάδι που αφήνει αυτή η σχέση. Ο Ραμίρο εκτιμά στον Χάιντεγκερ «να βρίσκεις τον εαυτό σου στη μέση του Είναι ως ολότητα, έχοντας μπροστά μας την ολότητα του Είναι». Εδώ βρίσκουμε ακριβώς την αγωνία, που νοείται ως «το θεμελιώδες γεγονός της ζωής μας». Για την υπαρξιακή αγωνία μιλάει και ο Ledesma Ramos σε ένα σύντομο άρθρο του σε έντυπο της εποχής. Ο Ραμίρο ήταν ο βαθύς και μάχιμος άνθρωπος του Ισπανικού Εθνικοσυνδικαλισμού. Μπόρεσε να δει πέρα ​​από τη λογική της εποχής του σε μια νέα πολιτική φιλοσοφία και έναν επαναστατικό μυστικισμό σε αρμονία με τη γέννηση νέων ιδεών. Ήταν όμως ο Ραμίρο τότε Φασίστας;

Ο ίδιος  πάντα απέφευγε την υπερβολική χρήση αυτής της ετικέτας, ακόμα κι αν ο εφευρέτης των συμβόλων, των συνθημάτων, των μύθων και των τελετουργιών του Ισπανικού Φασισμού που υιοθετούσε ο Φράνκο, ο Ραμίρο ήταν ένας από τους λίγους που δεν παρασύρθηκε  στον Ισπανικό εθνικοκαθολικισμό. Αφού εντάχθηκε στο κίνημα του το 1934 με την Ισπανική Φάλαγγα του José Antonio Primo de Rivera, γιου του πρώην δικτάτορα Miguel Primo de Rivera, ο Ramiro σύντομα επέκρινε σκληρά τους δεσμούς του Χοσέ Αντόνιο Πρίμο ντε Ριβέρα με την Εκκλησία και τις τάξεις, από την  οποία λάμβανε χρηματοδοτήσεις αλλά και για την προσκόλληση τους στο κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο, ως γιος του δικτάτορα, είχε μεγαλώσει, καθώς συνδεόταν με το περιβάλλον του στρατού και τις συντηρητικές δυνάμεις της παλιάς Ισπανίας.

Απογοητευμένος από την τροχιά της Φάλαγγας, την οποία θεωρούσε υπερβολικά αντιδραστική, και αφού έγραψε μερικά άρθρα στα οποία κατήγγειλε τον Josè ως «εργαλείο αντίδρασης», εκδιώχθηκε από τη Φάλαγγα. Με τη σύλληψή του στη Μαδρίτη μετά το εθνικιστικό πραξικόπημα, εκτελέστηκε με πυροβολισμό στην Aravaca από τη δημοκρατική κυβέρνηση στις 29 Οκτωβρίου 1936.

«Δεν σκότωσαν άνθρωπο, σκότωσαν μια νοημοσύνη». Με αυτά τα λόγια ο Ισπανός φιλόσοφος Ortega y Gasset χαιρέτησε τον πρώην μαθητή του. Η μελέτη της μορφής του Ledesma και η επανέναρξη της ιδεολογικής συζήτησης για την ιστορία της Φάλαγγας αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1950, στην οποία συμμετείχαν πολλοί νέοι με σκοπό να αναβιώσουν τον αυθεντικό Φασισμό της καταγωγής κατά τη γνώμη τους που πρόδωσε ο Φραγκίσκο Φράνκο.