Ο Νίκος Καζαντζάκης και η Ισπανική Φάλαγγα

 

«Αν σου πουν πως έπεσα

να ξέρεις πως πήγα στο πόστο

που με περιμένει εκεί επάνω».

- Από το “Cara al Sol”, τον Ύμνο της ισπανικής Φάλαγγας (Κοιτάζοντας τον Ήλιο)

… Ο αρχηγός φαλαγγίτης έκλεισε την πόρτα, έπαψε η βουή. Είναι τριάντα χρονών, κοντός, εύρωστος, με παχύτατο σβέρκο, με χοντρά μπράτσα και γρήγορες απότομες χειρονομίες. Τύπος τορεαντόρ. Τα μάτια του είναι γαλάζια, με ατσαλένιες αναλαμπές. Ένιωθες πως από το άφθονο αυτό, γιομάτο κρέας σώμα, θρέφουνταν μια δυνατή, άγρια θέληση:

– Από τα τρία αιτήματα, άρχισε με βροντερή φωνή ο Φαλαγγίτης, «Θεός, Πατρίδα, Βασιληά», εμείς μονάχα για το ένα είμαστε έτοιμοι να πολεμήσουμε μέχρι θανάτου: Για την Πατρίδα. Μια πατρίδα όμως, όχι σαν την περασμένη, που άφηνε τον λαό να σαπίζει στη φτώχεια και να στραβώνεται στην αμάθεια. Μια πατρίδα δίκαιη, που να προστατεύει όλους, πλούσιους και φτωχούς, ευγενείς και λαό, χωρίς καμμιάν προνομιούχα τάξη! …

Όσο μιλούσε τα μάτια του άναβαν, οι φλέβες του χοντρού του σβέρκου φούσκωναν. Ο τορεαντόρ μέσα του ξυπνούσε:

… Όχι! φώναξε και με βία κρατιόταν να μη χτυπήσει τη γροθιά του στο τραπέζι, όχι! Δεν κάναμε εμείς τον πόλεμο και δεν στείλαμε εκατό χιλιάδες Φαλαγγίτες να πεθάνουν, για να χοντρύνουν οι κοιλιές των πλουσίων και να πέσει πάλι ο λαός στην αθλιότητα.

Σηκώθηκε, έκαμε μερικές δρασκελιές στο δωμάτιο. Γαλήνεψε.

- Δεν είμαστε, εμείς οι Φαλαγγίτες, πολιτικό κόμμα. Είμαστε τάγμα μαχητικό. Θέμε να φέρουμε νέα κοινωνική δικαιοσύνη. Μιαν οικονομική οργάνωση απάνω από τα ταξικά συμφέροντα. Θέμε να καταργήσουμε τα πολιτικά κόμματα, την καθολική ψηφοφορία, τις εκλογές, τις κοινοβουλευτικές συμμορίες. Θέμε ένα κράτος δυνατό, που να μην είναι μήτε καπιταλιστικό, μήτε μαρξιστικό. Όλοι οι παραγωγοί θα αποτελούν, μέσα στα πλαίσια του κράτους μια οργανωμένη ολότητα. Καμμιά αναρχία στην παραγωγή, καμμιά αδικία στην κατανομή του πλούτου. Να δοθεί γης στο χωριάτη. Δικαιοσύνη και ψωμί στον εργάτη. Γράμματα σε όλους. Βλέπετε, θέμε να δημιουργήσουμε μια νέα πατρίδα …

… Έφυγα, βαθιά κρατώντας στο νου μου τα λόγια του νέου Φαλαγγίτη. Και περισσότερο από τα λόγια, την έκφραση του προσώπου, τον τόνο της φωνής, τη φλόγα του ματιού του. Ένιωθα πως μιλούσαν με το στόμα του εκατομμύρια νέοι σε όλον τον κόσμο …

… Μια δεκαριά φαλαγγίτες, περνούν αγκαλιασμένοι ώμο τον ώμο και τραγουδούν τον ύμνο της Φάλαγγας. Μπροστά πήγαιναν δυο νέες φαλαγγίτισες με ορθά τα στήθη κι απάνω στην καρδιά τους κεντημένα τα πέντε κόκκινα φαλαγγίτικα βέλη. Τέντωσα το αυτί να ακούσω. Έτσι όπως τραγουδιόταν από νεανικά λαρύγγια, ο ύμνος αυτός ξεπερνούσε τα σύνορα της Ισπανίας. Ξεπερνούσε την Ιδέα που υμνούσε και γίνουνταν, με ανάλαφρες αλλαγές, ένας παγκόσμιος ύμνος του έρωτα και του θανάτου ...

Από το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Ταξιδεύοντας - Ισπανία».

Σπάνια φωτογραφία του Νίκου Καζαντζάκη από τον Ισπανικό εμφύλιο. Εικονίζεται ο μεγάλος συγγραφέας ως ανταποκριτής της "Καθημερινής", μέσα σε ένα όρυγμα της Εθνικιστικής Ισπανικής Φάλαγγας, παρέα με νεαρούς Φαλαγγίτες Εθνικιστές, που πολεμούσαν εναντίον των κομμουνιστών. 

Ο Μωρίς Μπαρρές και η εθνικιστική ηγεμονία των Ιδεών (του Ιάσωνος Δράγου)

 

Βιβλιοπαρουσίαση της Πανεπιστημιακής μελέτης του Παρασκευά Ματάλα «Κοσμοπολίτες Εθνικιστές: Ο Μωρίς Μπαρρές και οι ανά τον κόσμο ‘’μαθητές’’ του», Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Δεκέμβριος 2021  

Είναι από κάθε άποψη μια ευχάριστη έκπληξη, να γινόμαστε μάρτυρες ενός υψηλού ακαδημαϊκού επιπέδου εκδοτικών προσπαθειών στην Ελληνική γλώσσα γύρω από κορυφαίας ιστορικής σημασίας προσωπικότητες και ζητήματα του Ευρωπαϊκού αλλά και Παγκόσμιου Εθνικιστικού Ιδεώδους. Το πρόσφατο έργο του Παρασκευά Ματάλα «Κοσμοπολίτες Εθνικιστές: Ο Μωρίς Μπαρρές και οι ανά τον κόσμο ''μαθητές'' του», Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Δεκέμβριος 2021, αποτελεί φωτεινή εξαίρεση στο νεομαρξιστικό και νεοφιλελεύθερο εκδοτικό και ακαδημαϊκό κατεστημένο της χώρας μας όχι μόνο γιατί καταπιάνεται με την μορφή και την παγκόσμια επίδραση των ιδεών του Μωρίς Μπαρρές.

Αλλά κυρίως επειδή εστιάζει στον τρόπο που διαμορφώθηκε μια «κοινωνία σκέψης» σε μια σειρά από χώρες σε όλες τις ηπείρους από οπαδούς τους Μπαρρεσικού πνευματικού έργου, που έκαναν πράξη μια ορισμένη ηγεμονία ιδεών του Εθνικισμού ουσιαστική για την προετοιμασία και εμφάνιση των πολιτικών κινημάτων της Φασιστικής ιδεολογίας στην περίοδο του μεσοπολέμου. Η εργασία του νέου έλληνα ερευνητή από αυτή την σκοπιά έχει και μια διεθνή ακαδημαϊκή πρωτοτυπία αφού κατά την γνώμη μου φέρνει στο φως μια άγνωστη διάσταση για τον Έλληνα αναγνώστη σχετικά με την διαμόρφωση της Εθνικιστικής Ιδέας που αγγίζει το ρόλο των ελίτ και των διανοουμένων, αποδεικνύοντας πως ο Ευρωπαϊκός εθνικισμός είχε κάνει γεγονός όλα όσα ο «γκουρού» της Μαρξιστικής διανόησης Αντόνιο Γκράμσι πρότεινε περί ηγεμονίας τουλάχιστον τέσσερις δεκαετίες πριν.

Η εργασία του Παρασκευά Ματάλα δίνει ιδιαίτερο βάρος στην σχέση του Ίωνος Δραγούμη με αυτό το διευρυμένο υπερεθνικό δίκτυο των εθνικιστών διανοουμένων με τον ίδιο τον Μπαρρές αλλά υπογραμμίζεται επίσης και η επίδραση του Μπαρρές στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Από την διάρθρωση των περιεχομένων του εξαιρετικού αυτού πνευματικού εγχειρήματος, τις πηγές έως και το φωτογραφικό υλικό που δημοσιεύεται, γίνεται αντιληπτό το εύρος του φαινομένου αυτού του παγκόσμιου πνευματικού δικτύου των εθνικιστών. Ξεπροβάλλουν κορυφαίες μορφές όπως ο Γκαμπριέλε Ντ´ Αννούντσιο, ο Κοραντίνι, ο Μωράς και άλλες σημαντικές προσωπικότητες της Λατινικής Αμερικής, της Ιβηρικής αλλά και της Μέσης Ανατολής.

Η απόπειρα αυτή παρά τις λογικές αδυναμίες για ένα φαινόμενο που ερευνητικά είναι «καταραμένο» και αποκλεισμένο από την ελληνική επιστημονική κοινότητα βάζει σοβαρές βάσεις εμβάθυνσης και συστηματικότερης ενασχόλησης πάνω στα ζητήματα της πρωτοφανούς Εθνικιστικής ηγεμονίας των Ιδεών που εξαπλώθηκε από τα τέλη του 19^ου αιώνα σε όλο τον κόσμο. Είναι περιττό να αναφερθεί πως οποιοσδήποτε ενδιαφέρεται για αυτή την γιγαντιαία πνευματική εξέλιξη αξίζει να διαβάσει το έργο του έλληνα επιστήμονα. Το πιο ουσιαστικό όμως παραμένει να δοθεί χώρος στον προβληματισμό γύρω από το πως σήμερα μπορεί να διαρθρωθεί μια νέα Ευρωπαϊκή εθνικοεπαναστατική ηγεμονία στο πεδίο των Ιδεών, αξιοποιώντας όλα τα πνευματικά εργαλεία αλλά και τα μέσα της εποχής μας για μια καλλιέργεια πεποιθήσεων, αρχών και αξιών που να θωρακίζουν τις αυριανές ελίτ ενάντια και ανάμεσα στα ερείπια του σύγχρονου κόσμου.

Η σημασία της μόνιμης ύπαρξης μιας «κοινωνίας σκέψης» (ακριβέστερη και βαθύτερη περιγραφή από το αμερικανικό think tank όπως ανέφερε εύστοχα και ο Β.Α. σε πρόσφατη εκπομπή της «Ελεύθερης Τηλεόρασης» με καλεσμένο και τον Κωνσταντίνο Μποβιάτσο) που παρατεταμένα να γεννά και να διαδίδει ιδέες, φιλοσοφικά – λογοτεχνικά – ιστορικά – επιστημονικά, είναι σήμερα πιο αναγκαία από ποτέ. Το πως υφάνθηκε αυτή η αόρατη κοινωνία μιας πρωτοπόρας πνευματικής αριστοκρατίας εξαιτίας του έργου του Μωρίς Μπαρρές είναι ένα διαχρονικό ερώτημα για την ουσία της ιδεολογικής αναμέτρησης και αυτό αναμφισβήτητα μας αφήνει σαν αποτύπωμα το έργο που παρουσιάζουμε εδώ.

Νίκος Καζαντζάκης

 

Ο Νίκος Καζαντζάκης για τον Mussolini

Περίμενα ανυπόμονα στο Παλάτι Κίτζι να δω τον δυνατόν αυτόν άνθρωπο...Γεννιούνται μέσα σου δύο βεβαιότητες: Ο άνθρωπος αυτός έχει μια πίστη• ο άνθρωπος αυτός δε φοβάται!… Η φωνή του ακούστηκε κουρασμένη, περιφρονητική, ξηρότατη:

- Τι θέτε;

Δεν άκουσα καλά.

- Τι είπατε;

Η φωνή του γίνηκε πιο ανυπόμονη κι εχθρική.

- Τι θέτε;

Μια στιγμή σώπασα φρίσσοντας, Άστραψε μέσα μου η ιδέα να φύγω, χωρίς λέξη. Μα ευτύς γαλήνεψα, ένιωσα πως αυτός ο άνθρωπος είχε το δικαίωμα να φέρνεται έτσι… Αυτός ο άνθρωπος άνοιξε ένα δρόμο, κρατά ένα έθνος στα χέρια του• έχει το δικαίωμα να φέρνεται όπως θέλει. Ήσυχα τότε αποκρίθηκα.

- Θέλω να σας δω• τίποτα άλλο!

Το πρόσωπό του τότε φωτίστηκε. Γαλήνεψαν λίγο, γλύκαναν τα χαρακτηριστικά του...

Μόλις άκουσε τη λέξη Μόσχα ο Μουσολίνι ανατινάχτηκε. Το πρόσωπό του έλαμψε. Ποτέ δεν περίμενα τόση ανυπομονησία και θερμότητα. Άπλωσε το χέρι του σα νά ’θελε να με πιάσει από τον ώμο, να μη φύγω, κι είπε με άλλο τόνο, καθόλου πια κουρασμένο κι εχθρικό:

-Έρχεστε από τη Ρουσία;

-Ναι, πήγα κι έμεινα τέσσερις μήνες, να μελετήσω τον Μπολσεβισμό.

-Ε, τότε εγώ είμαι που θα σας πάρω συνέντευξη• 
εγώ θα σας ρωτάω κι εσείς θ’ απαντάτε… Τι κάνουν αυτοί οι Ρούσοι;

Η φράση αυτή ήταν γιομάτη περιέργεια, θερμότητα, ανησυχία. Σαν άνθρωπος που ρωτάει για το σπίτι του, που έχει μαλώσει μαζί του.

- Εργάζουνται. Υπεράνθρωπη προσπάθεια να δημιουργήσουν ένα κόσμο νέο. Βρήκα εδώ στη Ρώμη, μεγάλες ομοιότητες μεταξύ Μπολσεβισμού και Φασισμού.

Στράφηκε απότομα και με κοίταξε, σα να ’θελε να με τρυπήσει με το σκληρό, παράφορο μάτι του:

-Τι θέλετε να πείτε;

-Τούτο: Βρήκα κι εδώ και στη Μόσχα την ίδια αυστηρή, σκληρή υποταγή του ατόμου στο σύνολο… Την ίδια πειθαρχία. Το ίδιο μίσος για τις μικρές ελευθερίες και την ίδια προσπάθεια να φτάσουν τη μεγάλη ελευθερία. Βρήκα ακόμα τον ίδιο φλεγόμενο ενθουσιασμό της νεότητας. Μονάχα στη Μόσχα και στη Ρώμη υπάρχουν αληθινοί νέοι… Οι Ρούσοι δε βρήκαν ακόμα μια πίστη βαθύτερη από τις οικονομικές θεωρίες. Προπαγανδίζουν υπερβολικά το ματεριαλισμό …

Τρεις είναι σήμερα, θαρρώ, οι ανώτατοι τύποι που έχουν το δικαίωμα να πλάσουν, κατ’ εικόνα τους και ομοίωση τους ανθρώπους: ο Λένιν, ο Γκάντι κι ο Μουσολίνι…

(Ν. Καζαντζάκη, Ταξιδεύοντας. Ιταλία – Αίγυπτος – Σινά – Ιερουσαλήμ – Κύπρος – Ο Μοριάς, Β΄έκδοση, Αθήνα 1965, σελ. 22-25) 

Ν’ απομείνεις μόνος

Και ν’ αρχίζεις να πλάθεις εσύ,

Με μονάχα την δύναμη σου, έναν

Κόσμο που να μην ντροπιάζει την

Καρδιά σου.

Νίκος Καζαντζάκης

Karma - το Χρέος

Νίκος Καζαντζάκης

“Με θαρρούν λόγιο, διανοούμενο,
γραφιά και δεν είμαι
τίποτα απ’ αυτά,
τα δάχτυλά μου όταν γράφω
δεν μελανώνονται, αιματώνονται.
Θαρρώ δεν είμαι παρά τούτο,
μια απροσκύνητη ψυχή”

Νίκος Καζαντζάκης

Νίκος Καζαντζάκης (18.02.1883 - 26.10.1957)

"Ἡ στερνή, ἡ πιὸ ἱερὴ μορφὴ τῆς θεωρίας εἶναι ἡ πράξη"


(Νίκος Καζαντζάκης, ΑΣΚΗΤΙΚΗ)

Νίκος Καζαντζάκης - Η Ράτσα ...