«Ο άνεμος χορεύει το κριθάρι».

του Γιώργου Πισσαλίδη κριτικού κινηματογράφου

Η αγαπημένη περυσινή ταινία των Ελλήνων Εθνικιστών κυκλοφόρησε επιτέλους σε DVD ( διανομή Audio Visual ). Πρόκειται για το «Ο άνεμος χορεύει το κριθάρι» του Κεν Λόατς που κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στο περυσινό φεστιβάλ των Καννών και αναφέρεται στον Ιρλανδικό Αγώνα για ανεξαρτησία της περιόδου 1919-1921 και τον εμφύλιο που τον ακολούθησε την δημιουργία του Ελεύθερου Ιρλανδικού Κράτους.

Το The Wind Shakes the Barley (όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος) πήρε το όνομα του από την ομώνυμη πατριωτική «φολκ» μπαλάντα του 19ον αιώνα που γράφηκε από τον ποιητή Ρόμπερτ Ντούϊτ Τζόϋς και υιοθετήθηκε από τους αντάρτες του IRA στην διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα. Ενώ το σενάριο βασίσθηκε σε κλασσικά απομνημονεύματα ηρώων του IRA της περιόδου 1916-1923.



Λίγα λόγια σχετικά με τον Αγώνα της Ιρλανδικής Ανεξαρτησίας για την καλύτερη κατανόηση της ταινίας. Τον Δεκέμβριο του 1918 το Σιν Φέϊν, το κυρίαρχο εθνικιστικό κόμμα είχε κερδίσει την πλειοψηφία στην βρετανική βουλή του Δουβλίνου και ίδρυσε την Ιρλανδική Εθνοσυνέλευση, την Ντέϊλ Έϊρε. Η Ντέϊλ κήρυξε ανεξάρτητη Ιρλανδική Δημοκρατία με πρόεδρο τον Ήμον ντε Βαλέρα και αντιπρόεδρο τον Άρθουρ Γκρίφιθ που είχαν συλληφθεί στην διάρκεια της αποτυχημένης Εξέγερσης του Πάσχα του 1916 και διέταξε τον Μάϊκλ Κόλλινς να οργανώσει την απελευθέρωση τους.

Η αποσκίρτηση της Ιρλανδίας προκάλεσε την επέμβαση του αγγλικού στρατού και τον Ιανουάριο του 1919 , ο IRA , ο στρατιωτικός βραχίονας του Σιν Φέϊν, ξεκίνησε τον Αγώνα για Ανεξαρτησία βασισμένο στον ανταρτοπόλεμο και τοπικές ομάδες κρούσης αποτελούμενες από νεαρούς μαχητές. Αυτό έφερε την αγγλική κυβέρνηση σε δύσκολη θέση και την υποχρέωσε να υπογράψει μία συνθήκη ειρήνης με την Ιρλανδία στις 6 Δεκεμβρίου 1921 που επικυρώθηκε τον Ιανουάριο του 1922.

«Ο άνεμος χορεύει το κριθάρι» ξεκινά με τον Ντάμιεν Ο’ Ντόνοβαν ( Κίλιαν Μέρφυ) έναν ταλαντούχο γιατρό που ζει στο δυτικό Κορκ (η περιοχή όπου έζησε και έδρασε ο Μάϊκλ Κόλλινς) να επισκέπτεται μια γειτόνισσα, την Πέγκυ, και την οικογένεια της πριν φύγει για μετεκπαίδευση στο Λονδίνο.

Όταν οι μισθοφόροι των Black & Tans βασανίσουν τον γιο της Πέγκυ μέχρι θανάτου μετά από εξακρίβωση στοιχείων, ο Ντάμιαν θα εγκαταλείψει τα όνειρα για μια πετυχημένη καριέρα στην ιατρική και θα αφιερώσει την ζωή του στην απελευθέρωση της πατρίδας του. Θα μπει στην τοπική ομάδα του IRA μαζί με τον αδελφό του και θα ξεκινήσει την βασική εκπαίδευση στα βουνά του Δυτικού Κορκ (η περιοχή που έζησε και έδρασε ο Μάϊκλ Κόλλινς) υπό τις οδηγίες του ιστορικού ηγέτη Ρόρυ Ο’ Κόννορ, που μετά πήρε μέρος στην ανατίναξη των Δικαστηρίων του Δουβλίνου το 1922.

Από εκεί και πέρα το πρώτο μισό της ταινίας θυμίζει μέρες της Ε.Ο.Κ.Α. , μιας και εκεί είχαμε ανταρτοπόλεμο ενάντια στην αγγλική βαρβαρότητα και την συμμετοχή των μαθητών στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Ενώ για πρώτη φορά δείχνεται και η συμμετοχή των γυναικών στο αντάρτικο του IRA ή τις υπηρεσίες της Ντέϊλ Έϊρε. Ανάμεσα τους και η Σίνεντ (Όρλα Φιτζέραλντ) , η κοπέλα του Ντέμιαν.



Μετά από μια από τις ενέδρες τους οι αντάρτες θα συλληφθούν και ο Ντέμιαν θα βασανισθεί από τους Εγγλέζους. Αυτή η σύλληψη είναι σημαντική για πολλούς λόγους.

Πρώτον, ο Ντέμιαν που είναι Σοσιαλιστής , θα συναντήσει στην φυλακή τον Νταν έναν βετεράνο της απεργίας του 1913 και οπαδό του σοσιαλιστή ηγέτη Τζέημς Κόννολυ, που συμμετείχε στην αποτυχημένη Εξέγερση του Πάσχα του 1916 με δικό του στρατό. Ο Νταν θα γίνει ο βασικός φορέας του αριστερού αναθεωρητισμού του Λόατς που πιστεύει ότι το σοσιαλιστικό υπόβαθρο του απελευθερωτικού αγώνα και του Εμφυλίου θάφτηκε από την επίσημη ιστορία των νικητών.

Δεύτερον , δείχνει ότι ο Λόατς δεν δαιμονοποιεί τους Εγγλέζους στρατιώτες καθότι είναι ένας στρατιώτης με αγγλοϊρλανδική καταγωγή που τους απελευθερώνει και συμμετέχει μαζί τους στο αντάρτικο.

Τρίτον θα δείξει ότι η βαρβαρότητα ήταν επίσης γνώρισμα των Ιρλανδών ανταρτών. Όταν ο Τέντυ θα αναγκασθεί να σκοτώσει τον φίλο του Κρις, επειδή τον πρόδωσε, θα δικαιολογήσει την πράξη του λέγοντας ότι έχουμε πόλεμο και ελπίζει ότι η Ιρλανδία για την οποία πολεμά να το αξίζει αυτό.

Η αγαπημένη σκηνή των Εθνικιστών είναι η στιγμή που οι Εγγλέζοι καίνε το σπίτι της Σίνεντ και την κουρεύουν με την μηχανή κουρέματος του γρασιδιού. Ενώ η Σίνεντ θα ζητήσει από τον Ντέμιαν να φύγουν σε άλλη περιοχή για να ζήσει μια φυσιολογική ζωή, η μητέρα της, Πέγκυ, θα δηλώσει ότι επέζησε του Μεγάλου Λιμού και «μόνο αν την πάνε τέσσερεις σηκωτή» θα εγκαταλείψει το σπίτι της. Έτσι η Πέγκυ γίνεται η προσωποποίηση της Ιρλανδίας, που παρά την σκλαβιά, την πείνα και τους εξευτελισμούς παραμένει αγέρωχη και αρνείται να υποκύψει.

Όμως ενώ ο Αγώνας της Ανεξαρτησίας έγινε για μια ενιαία και ανεξάρτητη Ιρλανδία, η Συνθήκη Ειρήνης δημιούργησε από τις 26 νότιες επαρχίες ένα Ελεύθερο Κράτος με καθεστώς κτήσης της Βρετανικής Αυτοκρατορίας με τον Βρετανό μονάρχη ως αρχηγό του Κράτους, στον οποίο οι βουλευτές έπρεπε να δίνουν όρκο πίστης και υποταγής. Ενώ οι 6 επαρχίες της Βορείου Ιρλανδίας παρέμειναν (και παραμένουν) τμήμα του Ηνωμένου Βασιλείου.

Όταν ο Ντέμιαν βλέπει στα επίκαιρα της εποχής την υπογραφή συνθήκης από τους Κόλλινς και Γκρίφιθ θα πει ότι εκβιάσθηκαν (πράγμα που ήταν αλήθεια) και ότι δεν θα φτύσει στους τάφων των μαρτύρων δίνοντας όρκο στον βασιλιά. Όπως πάρα πολλοί εθνικιστές του IRA, έτσι και αυτός θα καταταγεί στους «Ατάκτους» του Ήμον ντε Βαλέρα που ξεκίνησε τον εμφύλιο, παρ’ όλο που έχασε στις εκλογές της 16ης Ιουνίου 1922, όταν η πλειοψηφία των Ιρλανδών υπερψήφισε την Συνθήκη. Αντίθετα ο Τέντυ θα καταταγεί στον εθνικό στρατό περιμένοντας μια καλύτερη ευκαιρία για ενιαία Ιρλανδία. Θα ξεκινήσει έτσι ένας εμφύλιος σπαραγμός που θα αποκορυφωθεί με τον τουφεκισμό του Ντέμιαν από ένα εκτελεστικό απόσπασμα υπό τις διαταγές του αδελφού του.



Διαφωνούμε με τον αριστερό αναθεωρητισμό του Λόατς ή την παρουσίαση την παρουσίαση του Ελεύθερου Κράτους ως κυβέρνηση συνεργατών του στρατού κατοχής. Θεωρούμε ότι οι Ιρλανδοί πολέμησαν για την ελευθερία της πατρίδας και όχι για τα Σοβιέτ. Ακόμα και το «Σιν Φέϊν» είναι στην ουσία ένα εθνικιστικό κόμμα που θέλει απλώς να προστατέψει τον Ιρλανδικό λαό από την βαρβαρότητα του καπιταλισμού.

Παρ’ όλα αυτά πιστεύουμε ότι η ταινία άξια κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα. Ενώ είναι μια ακόμα απόδειξη ότι από την εποχή του Μπάιρον και των Φουτουριστών ο Εθνικισμός βρίσκεται πάντα στην πρωτοπορία της Τέχνης.


Βίντεο με την διαφήμιση της ταινίας :

http://www.youtube.com/watch?v=Hc61Cjmmbkg

Βίντεο με απόσπασμα της ταινίας :

http://www.youtube.com/watch?v=v9x6fG3QrBE