Επαναστατικός Συνδικαλισμός.

του Δορυλιώτη


Ζωρζ Σορέλ


( Το κείμενο είναι περίληψη του κειμένου του Σταύρου Κωνσταντακόπουλου στο www.leviathan.gr με την πρόσθεση κάποιων άλλων στοιχείων )


Ο Γεώργιος Σορέλ (1847-1922) υπήρξε ο θεωρητικός του Επαναστατικού Συνδικαλισμού στην προ του Α' Παγκοσμίου πολέμου εποχή. Πνεύμα ανήσυχο και ερευνητικό , κατηγορήθηκε για την αστάθεια και την τροποποίηση των ιδεών του , ωστόσο ο ίδιος ουδέποτε επεδίωξε την παραγωγή <<συστημάτων>> και <<δογμάτων>> , αλλά μέσα από τη συνεχή αναζήτηση και έρευνα να εκφράσει τις αντισυμβατικές ιδέες του.

Το βασικό στοιχείο γύρω από το οποίο αναλύει τη κοινωνιολογική του σκέψη ο Σορέλ , είναι η ηθική. Συνειδητά απαισιόδοξος , έχει την πεποίθηση ότι ζει σε μια εποχή βαθύτατης παρακμής. Ως φορέα της παρακμής αυτής ο Σορέλ καταδεικνύει την αστική τάξη , η οποία αποτελεί την τάξη των καταπιεστών και φορέα όλων των απεχθών χαρακτηριστικών των σύγχρονων κοινωνιών : ατομισμός , φιλοχρηματία , υποκρισία , ωφελιμισμός , ανανδρία , μετριότητα και διαφθορά.

Η ηθική έκπτωση της αστικής τάξης οφείλεται στην παρεξήγηση από την Αναγέννηση του αρχαιοελληνικού πνεύματος το οποίο εκδηλώνεται σε δυο τομείς : φιλοσοφία και την τραγωδία.Η φιλοσοφία προβάλει την αισιόδοξη πλευρά της ζωής οδηγώντας στην αδράνεια και τον εκφυλισμό. Αντίθετα η τραγωδία διαμέσου της συντριβής του ανθρώπου από τις ανώτερες δυνάμεις προβάλει την απαισιοδοξία που οδηγεί σε ηθική ανύψωση τους ανθρώπους. Η Αναγέννηση πρόβαλε διαμέσου ενός αισιόδοξου παραμορφωτικού πρίσματος τη Χριστιανική θρησκεία φυτεύοντας τα σπέρματα της παρακμής στον αστικό πολιτισμό. Στον αντίποδα φορέας των ηρωικών ιδανικών είναι το προλεταριάτο , η τάξη των καταπιεζομένων που προορίζεται να άρει την παρακμή και να οδηγήσει την κοινωνία στην ηθική αναγέννηση της. Οι δυο αυτές ανταγωνιστικές τάξεις είναι δημιουργήματα των οικονομικών συνθηκών και βρίσκονται σε διαρκή πόλεμο μεταξύ τους.

Όμως ο Σορέλ δεν είναι υλιστής. Αρνείται την <<ιστορική αναγκαιότητα>> της καταστροφής του καπιταλισμού. Η μετάβαση στο σοσιαλισμό, σύστημα που το υπαγορεύουν οι οικονομικές συνθήκες , δεν είναι αυτόματη ή μοιραία, αλλά εξαρτάται προπαντός << από ηθικούς όρους οι οποίοι δεν συναντώνται παντού και πάντα>>. Άρα ο σοσιαλισμός επιβάλλεται όχι απλώς ως αποτέλεσμα υλικών αιτίων αλλά και ηθικών παραγόντων.Για να προσδώσει στον πολιτισμό την χαμένη του ζωτικότητα , το προλεταριάτο πρέπει να οργανωθεί σε αυτόνομη βάση, μακριά από την επιρροή των πολιτικών κομμάτων και των διανοουμένων, που αποτελούν την ψυχή του αστικού καθεστώτος , καθώς και να μη διστάσει να ασκήσει βία.

Η βία δεν είναι ένα απλό μέσο. Η βία είναι μια αξία από μόνη της που προσδίδει ενέργεια στους πολιτισμούς και αποτρέπει την παρακμή των κοινωνιών. Για τον Σορέλ ο πόλεμος αποτελεί αναντικατάστατη πηγή ηθικής αναγέννησης των κοινωνιών. Ωστόσο διαχωρίζει την <<προλεταριακή βία>> από την <<αστική ισχύ>>. Η τελευταία είναι το μέσο που χρησιμοποίησε η αστική τάξη για την ανέλιξη της και στη συνέχεια για την επιβολή της.

Η αστική ισχύς δεν συνδέεται απαραίτητα με την φυσική βία αλλά μεταλλάσσεται ανάλογα με τις φάσεις της κοινωνικής εξέλιξης , παίρνει μορφές υπόγειες , ειρηνικές , θεσμοποιημένες ούτος ώστε να μην γίνεται αντιληπτή , πάντα όμως έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία δεσμών. Αντίθετα η προλεταριακή βία πρέπει να είναι πάντα ανοιχτή και να σπάει τα δεσμά.

Διαφωνεί με την χρήση της ισχύος από το προλεταριάτο αφού αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέου σοσιαλιστικού κράτους στη θέση του παλιού αστικού , νέων προνομιούχων στη θέση των παλιών και άρα νέων δεσμών στη θέση των παλιών. Για να μην συμβεί αυτό θα πρέπει το προλεταριάτο να αποκτήσει την ηθική ανωτερότητα διαγράφοντας τον εγωισμό και να αποδοθεί στον αγώνα για το κοινό καλό.

Όπως ήδη αναφέραμε , ο Σορέλ ισχυρίζεται ότι μονό ένα οργανωμένο σε αυτόνομα διακριτά με βάση τα επαγγέλματα συνδικάτα , προλεταριάτο , μπορεί να επιβληθεί στον ανερχόμενο ταξικό πόλεμο που θα είναι σφοδρότατος. Αποτελούν δε αυτά τον αναγκαίο όρο για την κατάλληλη οργάνωση του και την ηθική του ανύψωση καθώς είναι τα <<όργανα της αριστοκρατικής επιλογής των εργατών>>. Διαφωνεί έτσι με την μαρξιστική αντίληψη που θέλει το προλεταριάτο αδιαίρετο θεωρώντας αυτή την αντίληψη <<εξισωτική>> και <<δημοκρατική>>. Πώς όμως θα ανέλθει το προλεταριάτο σε τέτοιο ηθικό επίπεδο , πώς θα αποκτήσει το πνεύμα αυτοθυσίας και ηρωισμού που απαιτείται για να αντεπεξέλθει στον τιτάνιο αυτό αγώνα ;

Ο Μύθος της Γενικής Απεργίας.

Ουδέποτε κατά τη διάρκεια της ιστορίας από τη λογική και τη νόηση προήλθαν τα σπουδαία επιτεύγματα. Αυτά ήταν πάντα αποτέλεσμα της εμπνεύσεως των ανθρώπων κάτι που εδράζεται στα συναισθήματα τους. Η λογική ακολουθεί την πραγματικότητα και είναι ικανή να λύσει μικροπροβλήματα της καθημερινότητας. Δεν δύναται επουδενεί να κινήσει όμως τα νήματα της ιστορίας.

Για να εξυψωθούν οι άνθρωποι , για να υπερβούν την πραγματικότητα και να δημιουργήσουν το μεγάλο πρέπει να αφεθούν στα συναισθήματα και τα ένστικτα τους.
Κινητήριος δύναμη, λοιπόν είναι ο μύθος ο οποίος δύναται να αφυπνίσει τις ψυχές και να τις εμπνεύσει.

Δεν έχει σημασία αν ο μύθος είναι πραγματοποιήσιμος , αλλά το ότι οδηγεί τους ανθρώπους σε δράση. Στη δράση στην οποία αδυνατούν να οδηγήσουν οι θεωρίες και οι ιδέες. Γι'αυτό και η δράση προηγείται της θεωρίας, επειδή ακριβώς ο άνθρωπος που δρα έχει έντονο ψυχισμό και ανακαλύπτει νέους ορίζοντες στη σκέψη του.Μόνον ο πόλεμος μπορεί να δημιουργήσει ενθουσιασμό ανάμεσα στους ανθρώπους και να τους εμπνεύσει τα ιδανικά της αυτοθυσίας , του αλτρουισμού και του ηρωισμού δηλαδή να τους οδηγήσει στην υπέρβαση της πραγματικότητας .Για αυτό το λόγο ο μύθος πρέπει να είναι στενά συνδεδεμένος με πολεμικές εικόνες. Έτσι γεννιέται στον ψυχισμό του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά η πολεμική εικόνα η οποία γίνεται αποδεκτή στην ευρύτερη συλλογική σκέψη και έτσι συντελείται η ομογενοποίηση του συνόλου, που οδηγείται στην κοινή δράση μακριά από χρησιμοθηρικούς υπολογισμούς.

Ο μύθος (και όχι ουτοπία) λοιπόν που θα εμπνεύσει την εργατική τάξη και θα την οδηγήσει σε ηρωικές πράξεις είναι ο μύθος της γενικής απεργίας. Αυτός δύναται να παθιάσει σε τεράστιο βαθμό την εργατική μάζα και να οδηγήσει στην κατάρρευση του κράτους της αστικής τάξης των ιδεών και των εξουσιαστικών θεσμών της: της δημοκρατίας, του φιλελευθερισμού και του κοινοβουλευτισμού.Η σκέψη του Σορέλ είναι μια διαρκής αναζήτηση, ανικανοποίητη μα συνάμα και ασταμάτητη. Φανατικός πολέμιος του Διαφωτισμού και του ορθολογισμού, αντιδημοκράτης και οπαδός της ελευθερίας , αντινοησιαρχικός σύμφωνα με την Μπερξονική φιλοσοφία , ο Γεώργιος Σορέλ μεταφέρει την ατομική αριστοκρατική θεώρηση του Νίτσε στο συλλογικό επίπεδο της ταξικής πάλης και διαφωνεί με τον επιστημονικό υλισμό.

Η επιρροή του στους επαναστατικούς σοσιαλιστικούς κύκλους της εποχής του ήταν πολύ μεγάλη (ιδιαίτερα σε Γαλλία , Ιταλία , Ισπανία). Οπαδός του δήλωνε ο Μουσολίνι ενώ ο ίδιος επιδοκίμασε την Οκτωβριανή επανάσταση που έδωσε τέλος στη διεφθαρμένη δημοκρατία. Ξεχάστηκε όμως και αποσιωπήθηκε εσκεμμένα από τη μαρξιστική χούντα που καπέλωσε τα εργατικά κινήματα μετά τον Α' και κυρίως μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο.

Τώρα με την κατάρρευση που επήλθε στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο , απότοκος του τερατώδους δογματισμού και δυσκαμψίας της ατελούς ιδεολογικά μαρξιστικής αντιφυσικής θεώρησης, οι απόψεις του Γεώργιου Σορέλ φαντάζουν επίκαιρες παρά ποτέ ιδιαίτερα λόγο του νέου παγκοσμιοποιητικού φαινομένου και μπορούν να αποτελέσουν επαναστατικό οδηγό στο νέο υπό διαμόρφωση εξαθλιωμένο προλεταριάτο.